Word je dik van lightproducten?

De term light is een voedingsclaim waarmee de producent wil aangeven dat het product een positievere samenstelling heeft dan andere producten. Een producent mag iets niet zomaar als light bestempelen. Daarvoor zijn eisen vastgelegd in de Europese wetgeving. Light op de verpakking betekent volgens deze wetgeving dat het product minimaal 30 procent minder energie (kilocalorieën), suiker óf vet bevat ten opzichte van het gewone product.

Calorieën in lightproducten

De bekendste lightproducten zijn lightfrisdranken. De suikers in deze frisdranken zijn vervangen door zoetstoffen zoals aspartaam en cyclamaat.

Alle zoetstoffen zijn door de Europese autoriteit voor voedselveiligheid (EFSA) gecontroleerd en "bij normaal gebruik" veilig bevonden. Door de toevoeging van zoetstoffen bevatten lightfrisdranken geen of nauwelijks kilocalorieën. Het gebeurt echter ook weleens dat een gedeelte van een macronutriënt (suikers of vetten) wordt vervangen door een ander macronutriënt. Een voorbeeld: Calvé pindakaas light bevat minder vet, maar wel toegevoegd glucosestroop (=suiker), ten opzichte van de gewone Calvé pindakaas. Hierdoor bevatten lightproducten niet altijd overtuigend minder kilocalorieën dan de gewone producten. Zie de tabel onderaan voor een aantal voorbeelden.

Lightproducten en gewichtsverlies

Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat het gebruik van producten met minder vet in plaats van volvette producten of het gebruik van kunstmatige zoetstoffen in plaats van suiker kan resulteren in gewichtsverlies. Er zijn echter ook wetenschappelijke onderzoeksresultaten beschikbaar die het tegendeel beweren. De onderzoekers concludeerden namelijk dat het gebruik van lightproducten geassocieerd was met een hogere vetmassa, BMI en/of gewichtsstijging. Hier zijn meerdere verklaringen voor.

Dat smaakt naar meer

Slechts 20 procent van de consumenten weet wat de term light inhoudt. Door het gebrek aan kennis overschatten veel mensen de gezondheidsvoordelen van lightproducten. Wanneer zij "minder kilocalorieën" of "minder vet" op de verpakking van een product zien staan, verwachten zij dat hier drastisch minder kilocalorieën in zitten. Hierdoor gaan ze meer eten en/of drinken; ook wel compensatiegedrag genoemd.

In 2006 heeft het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu het compensatiegedrag van Nederlandse lightproductgebruikers inzichtelijk gemaakt. Zij concludeerden dat met name de ongezonde lightproducten waaronder fris- en vruchtendranken en chips op een verkeerde manier gebruikt werden. Compensatiegedrag leidt ertoe dat je juist aankomt in plaats van afvalt.

Is suiker de boosdoener?

Er zijn relatief veel wetenschappelijke onderzoeken die zich specifiek gericht hebben op suiker en zoetstoffen. Hieruit kan geconcludeerd worden dat mensen vaker een voorkeur hebben voor suiker ten opzichte van zoetstoffen. Suikerconsumptie leidt namelijk tot een verhoogde afgifte van de neurotransmitter dopamine in het beloningscentrum van onze hersenen. Dopamine geeft ons een plezierig gevoel.

Let op: dit is niet hetzelfde als een suikerverslaving. Fysiologisch gezien bestaat een suikerverslaving niet, omdat mensen geen afkickverschijnselen krijgen als zij minder suiker gaan eten, wat wel gebeurt als je bijvoorbeeld stopt met roken.

Uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat het gebruik van lightproducten het beloningscentrum in de hersenen niet op dezelfde manier activeert als het gebruik van suiker. Dit komt onder andere doordat lightproducten nauwelijks kilocalorieën leveren en een ander effect hebben op onze speekselklieren en de smaakpapillen op onze tong. Wat interessant is om te weten, is dat hier door middel van gewenning invloed op uit te oefenen is. Mensen die gewend zijn om lightdranken te drinken hebben na verloop van tijd namelijk een even plezierige hersenactivatie als na het drinken van niet-lightdranken.

Zin in zoet

Bovendien wijzen enkele experimentele onderzoeken uit dat producten met een zoete smaak op basis van suiker en/of zoetstoffen het hongergevoel (ofwel: "zoete trek") vergroten. Van de zoetstoffen zou dit voornamelijk gelden voor aspartaam, omdat aspartaam geen bittere nasmaak geeft. Dit blijft echter een controversieel onderwerp, omdat er meer onderzoek in mensen (in plaats van reageerbuisjes en dieren) nodig is en omdat dit effect op het honger- en verzadigingsgevoel sterk individueel bepaald lijkt te zijn. Ook hiervan wordt namelijk gesuggereerd dat het honger- en verzadigingsgevoel anders zou reageren bij mensen die wel of niet gewend zijn aan het drinken van lightdranken. Verreweg de meeste wetenschappelijke onderzoeken wijzen echter uit dat zoetstoffen geen negatief effect hebben op ons honger- en verzadigingsgevoel.

Conclusie

In lightproducten zitten minder kilocalorieën, suikers of vetten dan de gewone producten. Lightproducten kunnen passen in een gezond voedingspatroon. Ook kunnen ze bijdragen aan gewichtsverlies. Dit kan echter alleen als lightproducten minder kilocalorieën bevatten dan niet-lightproducten en als er geen compensatiegedrag plaatsvindt. Lees extra goed de etiketten van voedingsmiddelen als je wilt afvallen.