Deze 4 symptomen wijzen op een vergrote prostaat

Alleen mannen hebben een prostaat. Deze klier is belangrijk bij de voortplanting. De prostaat maakt prostaatvloeistof (zaadvocht) aan. Dit vocht houdt de zaadcellen in leven na een zaadlozing, zodat de zaadcellen de eicel kunnen bereiken. Bij een zaadlozing komen de zaadcellen in de prostaatvloeistof naar buiten via de plasbuis. Dat is sperma.

De prostaat ligt onder de blaas. Net vóór de endeldarm, het laatste stuk van de darm. De plasbuis loopt er doorheen. Bij de geboorte is deze klier nog klein, hij weegt dan ongeveer 1 gram. Naarmate jongens meer van het mannelijk geslachtshormoon testosteron gaan aanmaken, bij het begin van de puberteit, begint de prostaat sneller te groeien. Rond het twaalfde levensjaar weegt de prostaat zo'n 4 gram en rond de 25 is het prostaatgewicht 20 gram. De prostaat heeft bij een volgroeide man de grootte van een walnoot. Na het veertigste jaar ondergaat de prostaat een tweede groeispurt. Na je 70-e weegt de prostaat tussen de 30 en 60 gram.

Hoe zit het met die groeiende prostaat?

Op oudere leeftijd krijgen de meeste mannen last van hun prostaat. De helft van de zestigers kampt met een prostaatvergroting. Op 85-jarige leeftijd heeft 90 procent van de mannen een vergrote prostaat. De exacte oorzaak is onbekend, maar een ding is zeker: prostaathypertrofie is geen prostaatkanker en ook geen voorbode daarvan. Een vasectomie (sterilisatie) of weinig of veel seks hebben overigens geen invloed op het ontstaan van een prostaatvergroting. Medici vermoeden wel dat verschillende hormonen zoals testosteron, oestrogeen en dihydrotestosteron (DHT) een rol spelen bij het ontstaan van een vergrote prostaat.

Het goede nieuws: sommige mannen met een lichte prostaatvergroting hebben helemaal geen klachten. Eventuele klachten beginnen meestal pas na je 40-e en van de 60-jarigen vertoont een kwart van de mannen symptomen. Na het 85-e levensjaar heeft ruim 90 procent klachten.

Symptoom 1: vaker plassen

Tijdens de puberteit groeit de prostaatklier gelijkmatig. De vergroting die op latere leeftijd voorkomt, treedt vooral op in het deel van de klier dat naast de plasbuis (urethra) ligt. Als de prostaat groter wordt, kan hij op de plasbuis gaan drukken. Daardoor wordt de doorgang voor urine kleiner en de urinestraal minder krachtig. Het gevolg? Je moet vaker plassen, ook 's nachts. Door de druk op de plasbuis, moet de blaas zich sterker samentrekken om de urine eruit te krijgen. Dat gebeurt ook wanneer de blaas slechts een klein beetje urine bevat, waardoor de aandrang om te plassen steeds vaker aanwezig is.

Symptoom 2: moeite met plassen

Hoewel er dus een sterke plasdrang is, komt er vaak een zwakke urinestraal uit en komt de urinestroom ook moeilijk op gang. Er is sprake van nadruppelen en je kunt ook het gevoel hebben dat de blaas niet volledig leeg is na het uitplassen. Ook dit komt doordat de plasbuis als het ware wordt 'dichtgedrukt'.

Symptoom 3: ongewenst urineverlies

Ongewenst urineverlies, oftewel urine-incontinentie, is een teken dat de blaasspier niet langer kan compenseren voor de vergrote prostaat. Meestal worden slechts kleine druppeltjes urine onwillekeurig geloosd.

Symptoom 4: je kunt helemaal niet meer plassen

Wanneer je niet kunt uitplassen en er steeds een bodempje urine in de blaas achterblijft, kan dat ernstige problemen geven. Bij acute urine retentie is het plotseling onmogelijk om te plassen of plas je maar enkele druppels en ontstaat er pijn in de onderbuik omdat de blaas uitgerekt is. Dat is reden om onmiddellijk een dokter op te zoeken. Als urine langdurig in de blaas is opgehoopt kan dat namelijk urineweginfecties, een geprikkelde blaas of blaasstenen veroorzaken. Ook kunnen er nierproblemen ontstaan en kan er bloed in de urine zitten (hematurie).

Diagnose van prostaatvergroting

Een vergrote prostaat geeft niet altijd klachten en hoeft dus ook niet altijd behandeld te worden. Heb je in het dagelijks leven wél veel last van je prostaat, bijvoorbeeld omdat je er 's nachts meerdere keren uit moet om te plassen, dan kun je naar je huisarts gaan. Doet lichamelijk onderzoek - de buitenkant van de prostaat bevoelen met een vinger via de anus - en laat de PSA-waarde bepalen door bloedonderzoek. PSA-waarde is de hoeveelheid Prostaatspecifiek Antigeen in het bloed, een eiwit gemaakt door de prostaat. De PSA waarde kan stijgen door prostaatkanker, een vergrote prostaat of een prostaatontsteking. Zo'n controle is sowieso een aanrader voor iedere man tussen z'n 45-e en 50-e jaar.

Leefstijladviezen bij een vergrote prostaat

Blijkt de prostaat inderdaad vergroot, dan krijg je in ieder geval leefstijladviezen zoals zittend plassen en 's avonds minder drinken:

• Plas zittend
• Drink gedurende de dag meerdere keren kleine hoeveelheden (in plaats van veel in één keer)
• Drink 's avonds minder
• Minder het gebruik van alcohol en cafeïne
• Stel plassen niet te lang uit bij aandrang
• Dubbelplassen kan helpen de blaas beter leeg te plassen
• Zorg voor voldoende lichaamsbeweging
• Vermijd stress
• Let op je voeding

Behandeling van benigne prostaathyperplasie (BPH)

Naast het aanpassen van je leefstijl, kan bekkenfysiotherapie verlichting van de klachten geven. Ook worden regelmatig medicijnen voorgeschreven. Helpen die onvoldoende, dan kan een operatie worden overwogen. De meest voorkomende operatie bij een prostaatvergroting is de TUR-P, de transurethrale resectie van de prostaat. De uroloog verwijdert dan via de plasbuis een gedeelte van de prostaat. Die operatie beïnvloedt je seksleven over het algemeen niet, hoewel veel mensen dat wel denken. Je kunt na de operatie nog een orgasme krijgen, maar meestal zal het sperma niet meer naar buiten stromen. Het sperma komt dan in de blaas terecht. Ongemerkt plas je dat samen met de urine weer uit.