Zelf maken: Kerstkoekjes

Shortbread, wat is dat?

Shortbread is een zanderig boterkoekje dat zijn oorsprong kent in Schotland. Van oudsher wordt het gemaakt van één deel suiker, twee delen boter en drie delen bloem. Dus bijvoorbeeld 100 gram suiker, 200 gram boter en 300 gram bloem.

Recept Shortbread-kerstkoekjes

± 25 stuks, 50 min. + 1 uur rusten + 12 min. in de oven

• 250 g Zeeuws bloem (patisseriebloem) 

• 80 g fijne kristal­suiker 

• 1 tl vanille-extract 

• ½ tl zout 

• 130 g koude boter  

Voor de afwerking 

• 100 g poedersuiker 

• 150 g witte chocolade 

• tijm 

• kokosrasp 

• roze peper

1. Meng de bloem met de suiker, het vanille-extract en het zout. Voeg de koude boter in klontjes toe en meng kort tot een egaal deeg. Wikkel het deeg in vershoudfolie en laat het 1 uur in de koelkast rusten. 
2. Verwarm de oven voor op 175°C. Rol het deeg op een bebloemd oppervlak uit tot 5 mm dikte. Duw er diverse vormpjes uit en leg ze op een met bakpapier beklede bakplaat. Bak de koekjes 12 minuten in de oven of tot ze heel licht goudbruin worden. Laat ze volledig afkoelen op een rooster.
3. Meng de poedersuiker met 1 eetlepel water (of 1 eetlepel citroensap). Doe het glazuur in een spuitzak of spuitfles. Teken daar lijntjes, cirkels en puntjes mee op enkele koekjes. Bestrooi ze eventueel met bijvoorbeeld kokosrasp, roze peper of tijm.
4. Smelt 100 gram witte chocolade au bain-marie en smeer de witte chocolade op enkele koekjes. Rasp er de rest van de witte chocolade op en laat dit opstijven.

Getty Images

Het perfecte koekje in 6 stappen

1. Kies boter van hoge kwaliteit, bij voorkeur roomboter. Welk merk boter je ook koopt, als het echte boter is, zit je goed.
2. Een snufje zout brengt die rijke, heerlijke zoetheid in balans en zorgt ervoor dat alle smaken beter uitkomen.
3. Bewerk het deeg niet te veel. Meng het (met je handen of in de keukenmachine) tot het begint samen te komen en leg het op een met bloem bestoven oppervlak. Bewerk het kort tot je een glad deeg hebt.
4. Koel het deeg minstens 1 uur. Zo is de boter in het deeg koud als de koekjes de oven ingaan en lopen ze niet uit.
5. Prik met een vork voorzichtig wat gaatjes in de koekjes, net voor je ze in de oven legt. Zo bollen ze niet op in het midden en bakken ze mooi egaal. 
6. Bak de koekjes tot ze goudgeel, maar niet goudbruin zijn. Hou ze dus goed in de gaten. Een goudkleurig randje is voldoende. Laat ze afkoelen voor je ze decoreert of opeet. 

Wist je dat... ze in Groot-Brittannië op 29 mei National Biscuit Day vieren?

SHORT ≠ KORT

In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt, betekent short niet ‘kort’ bij deze koekjes. De naam verwijst naar de middeleeuwse betekenis en werd gebruikt om een brosse, broze, afbrokkelende textuur te beschrijven. Perfect gebakken shortbread moet een zachte, smeltende textuur hebben, maar ook wat knapperig zijn als je erin bijt.

Gelukskoekjes

Omdat boter heel duur was, werd shortbread vaak alleen gemaakt voor feesten, zoals bruiloften. Zo toonde het gelukkige paar dat ze het zich konden veroorloven om hun gasten zo’n zeldzame traktatie te serveren. Op de Shetland Islands, de Schotse eilanden ten noorden van het vasteland, was het de traditie om een stuk shortbread boven het hoofd van de bruid te breken. Dat zou geluk in het huwelijk brengen. Nog steeds zijn de koekjes een populair item op de menukaarten van menige Schotse bruiloft. In de rest van het Verenigd Koninkrijk wordt het koekje eerder met kerst geassocieerd.

Kerstkoekjes Icen

Wereldse kerstkoekjes

• Gingerbread cookies: gemberkoekjes in de vorm van een mannetje, populair in de Verenigde Staten.

• Biscotti di natale: deze Italiaanse ricottakoekjes zijn superzacht, vochtig, zoet, maar licht pittig. Ze zijn bedekt met helder citroenglazuur en hagelslag.

• Butterplätzchen: Duitse kerstkoekjes op basis van bloem, suiker, boter en ei.

• Linzer-koekjes: Traditionele kerstsandwich­koekjes uit Oostenrijk. Ze zijn zacht, boterachtig en meestal in het midden gevuld met abrikozen- of aardbeienconfituur.

• Polvorones: Spaanse kerstkoekjes met amandelen. De baktijd is vrij kort, waardoor de structuur erg zacht blijft. Een polvoron valt direct uit elkaar als je er een hapje van neemt.

Een lesje geschiedenis

Shortbread werd al gegeten in de 12de eeuw. Het ging om een soort ‘broodkoekjes’, waarbij het deeg dat overbleef na het maken van brood werd gezoet en tot koekjes werd gebakken. De moderne, zoetere en vooral meer knapperige vorm kennen we uit de 16de eeuw dankzij Mary, Queen of Scots. Zij beval om meer boter in het deeg te doen, waardoor het die zachte, kruimelige structuur kreeg. Het verschil tussen Engels en Schots shortbread? De Schotse koekjes worden gemaakt met alleen suiker, boter en bloem. In Engeland worden er vaak nog rijsmiddelen aan toe­gevoegd, zoals bakpoeder. Daardoor worden ze eerder knapperig dan kruimelig.

Typische shortbread-vormen zijn de finger (een lang rechthoekje), round (een rondje) en petticoat (een waaier)

Voer voor miljonairs

Een heerlijke variant op het ‘gewone’ shortbread is Millionaire’s shortbread – ook bekend als caramel squares, caramel slice, caramel shortbread, millionaire’s slice, chocolate caramel shortbread en Wellington squares. Het bestaat uit een recht­hoekige, driehoekige of ronde zandkoekjesbodem met  daarop een laag karamel en een laag pure chocolade. Net een tikje luxueuzer dan gewoon shortbread dus!

Getty Images

Shortbread 4x anders

• MET CHOCOLADE, SINAASAPPEL EN KARWIJZAAD

Voeg aan het deeg de ­geraspte schil van 1 ­sinaasappel en 1 theelepel karwijzaadjes toe. Na het koelen en uitrollen doe je er ook nog kleine stukjes pure chocolade bij. 

• MET LAVENDEL EN HONING

Doe bij het deeg 1 eetlepel (lavendel)honing en 1 eetlepel gedroogde ­lavendel (te koop in de biologische winkel). 

• MET CITROENTIJM EN VANILLE

Meng de afgeriste blaadjes van enkele takjes ­citroentijm, de geraspte schil van 1 citroen en 1 theelepel vanille-extract door het deeg. 

• MET RUM EN GEDROOGD FRUIT

Hak gedroogd fruit (abrikozen, rozijnen…) heel fijn en laat het enkele uren weken in rum of cognac. Voeg het uitgelekte fruit toe aan het deeg.

Probeer dit ook eens...

• Als je een traditioneel shortbreadrecept wilt aanpassen, kun je smaken toevoegen. Enkele klassieke favorieten zijn gember, gekonfijt fruit, fijngehakte nootjes, geroosterde kokosschilfers, geraspte citroenschil en maanzaadjes.
• Vervang 1/3 van de bloem door semolina (griesmeel). Zo krijg je een extra crunch.
• Probeer eens hartig shortbread te maken: vervang de suiker door geraspte parmezaan. 
• Kneed de bol deeg nooit te lang en hou ’m zelfs niet te lang in je handen. Dan smelt de boter en dat mag niet.
• Je kunt deze koekjes puur maken, of ze parfumeren met van alles, van citroen of vanille tot lavendel, rozemarijn of maanzaad. Overdrijf niet met deze smaken, ze zijn het lekkerst als je ze subtiel proeft.