Wat kun je nu al regelen voor als je er straks niet meer bent? Bespaar-expert Marieke Henselmans geeft praktische tips, die bijna niks kosten, maar veel rust geven.
Begin niet met De Erfenis, maar liever met De Uitvaart. Die moet namelijk als eerste geregeld worden na een overlijden. Je helpt je nabestaanden enorm als je je wensen daarover hebt genoteerd. Schrijf in een schrift je eigen gegevens en wie de leiding krijgt bij het uitvoeren van je wensen. Noteer gegevens (naam, adres, telefoonnummers) van eventuele partner en kinderen, van je huisarts, wie een kaart moeten krijgen, of je een uitvaartverzekering hebt (zoek de polis op), en of je kiest voor begrafenis of crematie.
Noteer vervolgens alles wat je nabestaanden moeten weten: gegevens van je verhuurder of waar de koopakte van je huis en/of andere eigendomsbewijzen liggen, bij welke banken je een rekening hebt onder welk nummer, of mensen nog geld van je krijgen (zo ja: wie en hoeveel) en van wie je nog geld tegoed hebt. Het scheelt zó als nabestaanden niet wanhopig hoeven te zoeken naar deze gegevens. Overweeg je een testament om deze zaken notarieel vast te laten leggen? Dan helpt deze lijst ook bij het opstellen daarvan en dat scheelt tijd en geld.
Noteer ook welke verzekeringen, contracten en abonnementen je hebt en maak aantekeningen over je digitale nalatenschap. En noteer of je bepaalde goederen wilt nalaten aan bepaalde personen. Zo belanden we vanzelf bij de nalatenschap. Belangrijke vraag: heb je een testament en is deze nog actueel?
Is een testament nodig?
Je hebt genoteerd wie naar jouw idee je uitvaart mag regelen. Is dat ook degene die je geldzaken gaat afhandelen? Ofwel: wie zie je als executeur? Zou het lukken dat je kinderen dat samendoen? Wie zie je als je erfgenamen? Zijn er buiten je partner of kinderen ook anderen (vrienden, goede doelen) die je zou willen bedelen? Wil je iets vastleggen over wat er moet gebeuren als je kinderen in gemeenschap van goederen zijn getrouwd en je kind de erfenis dus moet delen met zijn/haar partner? Heb je schenkingen gedaan aan kinderen en waren die bedragen gelijk of moeten die worden ‘rechtgetrokken’ met de erfenis? Het beantwoorden van deze vragen schept duidelijkheid of een testament nodig is.
Wettelijke regels
Zonder testament gelden wettelijke regels voor het afhandelen van een nalatenschap. Dat houdt het volgende in:
- Als de overledene getrouwd was en geen kinderen had, is de echtgenoot de enige erfgenaam.
- Is de overledene alleenstaand en zijn er wel kinderen, dan zijn dat de erfgenamen. Zij erven ieder een evengroot deel. Als een kind eerder is overleden, komen zijn/haar kinderen in de plaats als erfgenamen.
- Als de overledene was getrouwd in gemeenschap van goederen, dan is de helft van het vermogen van de langstlevende echtgenoot. De andere helft is de nalatenschap die wordt verdeeld over de langstlevende echtgenoot en de kinderen. De kinderen krijgen pas uitbetaald als de langstlevende echtgenoot ook is overleden. De langstlevende echtgenoot kan het eigen deel van de nalatenschap naar eigen inzicht opmaken. (Het huwelijk en het geregistreerd partnerschap zijn voor het erfrecht gelijk.)
- Was de overledene niet getrouwd en kinderloos, dan erven de ouders en (half)broers en (half)zussen. Is een broer of zus al eerder overleden, dan komen hun kinderen daarvoor in de plaats.
Deze regels lijken allemaal duidelijk en overzichtelijk en is in lijn met hoe de meeste mensen het willen. Maar het wordt al ingewikkeld als de overledene meerdere keren was getrouwd. Zeker als een eerder huwelijk is geëindigd door overlijden, is het oppassen. Het kan zijn dat een testament het duidelijker (en dus makkelijker) maakt. Als er geen testament is, moeten de erfgenamen de erfenis samen afwikkelen. Is dat in jouw geval wenselijk? Als je wilt dat bepaalde personen de nalatenschap gaan afhandelen, is een testament sowieso nodig. Een executeur benoemen mag sinds 2003 alleen bij testament.
Een testament is niet nodig als...
...je denkt dat de wettelijke verdeling zoals hiervoor beschreven volstaat.
...er geen grote conflicten te verwachten zijn.
...je geen koophuis (meer) hebt en niet te veel vermogen.
...je erfgenamen samen alles mogen afhandelen. Zeg je hier vier keer ‘ja’ op, dan kun je toch nog bepaalde wensen vastleggen in een codicil.
Het codicil
Als een testament (dat toch al snel honderden euro’s kost) naar jouw idee niet nodig is, kun je bepaalde dingen zelf vastleggen in een codicil. Zo kun je opschrijven welke persoon welke zaak krijgt, zoals sieraden. Let op: geldbedragen of verzamelingen kun je niet via een codicil aan iemand toewijzen. Een rechtsgeldig codicil moet wettelijk aan voorwaarden voldoen: het moet volledig handgeschreven zijn en zijn voorzien van een datum en handtekening. Het lijkt ideaal dus, zo’n codicil. Maar het heeft ook nadelen.
Erfgenamen kunnen het mogelijk niet vinden (omdat het niet is geregistreerd) en het kan ook al dan niet opzettelijk ‘kwijtraken’. Het zou vervalst kunnen worden en je kunt er dus geen geld mee verdelen of een executeur mee benoemen. Een codicil is op papier net zo rechtsgeldig als een testament, maar het werkt alleen als jij zowel de erfgenamen als de begunstigden erover vertelt en/of een afschrift geeft. Als je ook een testament hebt, kun je de notaris vragen een afschrift van het codicil bij het testament te bewaren. Dan hoeft de notaris aan deze kleinere dingen geen tijd te besteden en dat scheelt in de kosten.
Toch testament nodig?
Als jij langstlevende bent (als jouw huwelijkspartner is overleden), als er véél erfgenamen zijn, als je een bedrijf had, als je veel vermogen nalaat of als er al frictie is in de familie, is het waarschijnlijk verstandig en juist besparend om wél een testament te maken. Ja, het kost wat, maar met een testament kun je allerlei keuzes helder en vindbaar vastleggen. Een notaris denkt mee over wat wenselijk is:
- Je kunt andere (dan wettelijke) erfgenamen aanwijzen (bijvoorbeeld een vriendin).
- Je kunt mogelijk besparen op erfbelasting of deze uitstellen.
- Je kunt een clausule opnemen om te voorkomen dat je erfgenamen jouw erfenis moeten delen met hun (ex-)partner(s).
- Je kunt een executeur benoemen en erbij zetten dat als die niet kan of niet wil, wie je dan aanwijst.
- Het wordt bij de notaris bewaard en kan niet kwijtraken.
Voor een eenvoudig testament ga je rechtstreeks naar de notaris. Spreek met jezelf af dat je om de paar jaar controleert of er iets moet worden aangepast.
Bang voor hoge erfbelasting?
Die angst is meestal niet terecht. Gemiddeld bedraagt een erfenis nog geen €25.000 en dat valt bijna altijd onder de vrijstelling als de langstlevende echtgenoot of kinderen erven. Met ingewikkelde constructies proberen dit te vermijden, kan mogelijk juist duurder uitpakken. Er zijn bureaus die moeilijke constructies actief promoten en zo een extra schakel zijn tussen consument en de notaris. Dat maakt ze duurder.
Een professionele executeur
Als je erfenis ingewikkeld is en je wilt erfgenamen ontlasten, dat kun je een professionele executeur benoemen, een zogenaamde RegisterExecuteur. Zij zijn gespecialiseerd in het afhandelen van administratie, belasting en erfenis en bieden mogelijk ook professionele bemiddeling bij ruzie (mediation). Ze leggen een beveiligd online dossier aan, waarin aangewezen erfgenamen zien wat je hebt vastgelegd. De erfgenamen kunnen online volgen hoe ver de RegisterExecuteur is met het afhandelen van de nalatenschap. Ze ontlasten je erfgenamen als jij er niet meer bent, maar kunnen dus ook samen met jou een boel voorwerk doen. Desgewenst komen ze bij je thuis. Je kunt eventueel met hen om de zoveel tijd checken of je testament nog up-to-date is.
Hulpmiddelen
- De boeken Laat je niet kisten door de commercie en Wegwijzer voor nabestaanden van Marieke Henselmans.
- Met actiecode Plus betaal je geen verzendkosten op Bespaarboeken.nl
- Informatie over nalatenschap en uitvaart vind je op Meegeven.nl
- Informatie over de RegisterExecuteur staat op Nabestaandenontzorgen.nl
