De drijvende tuin

Wie droomt er niet van klaterende fonteinen, spiegelende vijvers en dromerig drijvende water­lelies? Water geeft een extra dimensie aan de tuin. Maar dromen veranderen helaas al te makkelijk in nachtmerries. Vijvers raken lek, fonteinen verstopt en het kristalheldere ­water verandert in een stinkende groene soep. Toch heeft water in de tuin – en zelfs op het balkon – een toegevoegde waarde. Vogels kunnen het drinken, ­libellen kunnen erboven zweven en vissen ­kunnen erin zwemmen. Water trekt beslist dieren aan. En water kun je in allerlei vormen gieten; van de zwemvijver in een grote tuin tot een borrelende molensteen op het terras of een vogeldrinkschaal op een ­balkon.

Vijver maken

Eerst de vijver. De aanleg kan een flink ­project zijn waarvoor een deel van de tuin overhoop moet worden gehaald. Maar je kunt ook kiezen voor een klein prefab ­vijvertje dat je in een uur hebt ingegraven. Wat het ook wordt: denk aan het afwerken van de rand. Je wil dat een vijver er zo ­natuurlijk mogelijk uitziet en niets is ­onnatuurlijker dan een duidelijk zichtbare plastic rand. Bemoste bakstenen zijn een prima randafwerking in een formele setting.

De rand aan het oog onttrekken

In een natuurlijke tuin kun je planten gebruiken om de rand aan het oog te onttrekken. Pas wel op met bamboe en met het ­siergras Miscanthus in de buurt van vijvers: de scherpe scheuten van deze planten groeien dwars door vijverfolie heen.

Het gevaar van de vijver

Kleine kinderen en vijvers vormen geen gelukkige combinatie. Soms wordt het gevaar van verdrinking afgewend door betongaas over een vijver te leggen, als tijdelijke maatregel totdat de (klein)kinderen hun zwemdiploma hebben gehaald. Effectief, maar lelijk. Een aardig groen geschilderd hekje is een leukere oplossing. En niet alleen kinderen kunnen verdrinken. Zorg altijd dat er een mogelijkheid is voor een te water geraakte egel om weer op het droge te klimmen. Laat bij steile vijverwanden een soort loopplank op het water dobberen en maak deze aan de wal vast.

Randverschijnselen

Dan nu de beplanting. Met oeverplanten maskeer je de vijverrand. Je kunt daarvoor kruipers gebruiken, zoals penningkruid, dat ronde blaadjes en gele stervormige bloemen heeft. Ook vrouwenmantel is een goede randplant, hoewel je die na de bloei wel moet terugknippen. Varens en hosta’s zijn effectief in een beschaduwde situatie. Iris sibirica met zijn lange zwaardvormige blad en blauwe, witte of roze bloemen is geknipt voor een rol als oeverplant.

Inheemse moerasplanten

Als moerasplant voor het ondiepe ­gedeelte in de vijver kun je een andere iris ­gebruiken: de inheemse gele lis, Iris pseudacorus. Voor wie niet van het ­harde geel houdt, is er een bleekgele vorm: Iris pseudacorus ‘Bastardii’. En natuurlijk komen ook andere inheemse planten in aanmerking: pijlkruid, ­zwanenbloem en waterdrieblad zijn niet erg exclusief, maar wel erg mooi. Blauw is een kleur die je bij moerasplanten zelden ­tegenkomt. Daarom is snoekkruid, ­Pontederia cordata, waarschijnlijk zo ­geliefd, niet alleen bij mensen maar ook bij vlinders. Al deze planten doen het goed in 20 centimeter diep water.

Verhelderende plantjes

Zwevende waterplanten worden ook wel zuurstofplanten genoemd. Ze produceren zuurstof en zorgen ervoor dat het water van de vijver helder blijft. Voorbeelden zijn hoornblad, waterpest, waterranonkel en aarvederkruid. Waterpest heeft een slechte naam, maar het gaat algengroei tegen en is makkelijk uit de vijver te ­vissen als je er te veel van hebt. Een ­geheim wapen is het watersoldaatje, ook wel krabbenscheer genoemd. Deze plant zinkt ’s winters naar de bodem en komt in het voorjaar weer bovendrijven met zijn speervormige blad half boven water. De krabbenscheer tovert troebel water in een ommezien om in helder water.

Waterlelies

En dan de waterlelie, het pronkstuk van iedere vijver. Waterlelies heb je in rood, roze, wit en geel. Kies er een die bij de waterdiepte past. Plant je een waterlelie die diep water vereist in een ondiepe ­vijver, dan groeien de bladeren boven het water uit, als handen boven het graf. De bloemen zitten dan tussen het blad ­verscholen. Hou ook rekening met de openingsuren van de bloemen; die ­kunnen nogal verschillen. Sommige waterlelies bloeien maar een paar uur, andere de hele dag. De rozerode ‘James Brydon’ bloeit zelfs bij bewolkt weer, als andere waterleliebloemen gesloten zijn.

Lelies in een mandje

Plant waterlelies altijd in een mandje; daarin is de groei in de hand te ­houden. Als de plant in de bodem ­wortelt, is dat ­praktisch ­onmogelijk. De bedoeling van een vijver is het scheppen van een wateroppervlak dat de hemel weerspiegelt. Als het hele oppervlak met waterlelieblad is bedekt, spiegelt er niets.

De kuipvijver

Een vijvertje op het terras of zelfs op een balkon? Het klinkt onwaarschijnlijk, maar het is heel goed mogelijk. Neem een grote houten kuip en vul die met water. Ook voor zo’n geringe waterdiepte zijn er geschikte waterlelies, zoals de lichtgele ‘Helvola’ of de wit­bloeiende ‘Pygmea Alba’. Deze waterlelietjes ­hebben al aan 20 centimeter waterdiepte genoeg. Laat de kuip in de winter voor het grootste deel leeglopen om te voor­komen dat het bevroren water de kuip uit elkaar drukt. De waterlelies kunnen in de modder overleven, zelfs als die ­bevriest. Komt er op het balkon geen zon? Kies dan voor de Kaapse waterlelie, ­Aponogeton distachyos. De witte bloemen lijken helemaal niet op waterlelies, maar geuren heerlijk naar vanille.

Dit artikel is eerder verschenen in Plus Magazine juni 2017. Nog geen abonnee van Plus Magazine? Abonnee worden doet u in een handomdraai!