Bij het zuidelijke temperament zou je tierelantijnen verwachten. Maar in de kern is de Italiaanse renaissancetuin waar we in onze Plus-serie van landentuinen beland zijn, heel simpel en stijlvol.
Kan een tuin met geen tot zeer weinig planten erin mooi zijn? Jazeker! Zie de beroemde Italiaanse villatuinen uit de renaissance, met als enige beplanting sinaasappel- en citroenboompjes die als regimenten soldaten staan opgesteld. Verder bestaat zo’n tuin uit fonteinen, waterloopjes, vijvers en af en toe een haag. Kleur komt er nauwelijks aan te pas, vorm is alles.
Het Italiaanse ritme
Ook bij ons zie je steeds vaker tuinen die enkel bestaan uit verharde terrassen en paden en planten in potten. Waarom zijn die, vaak, niet mooi en waarom is een Italiaanse renaissancetuin dat wel? Omdat daar de eenvoud regeert: planten van één soort staan in exact op elkaar lijkende potten op regelmatige afstanden van elkaar. Daardoor ontstaat een aangenaam ritme. Schoonheid ontstaat door beperking, en dat is iets wat we in Nederland maar niet kunnen begrijpen. Wij stouwen onze tuinen vol met blauwgeverfde bistrostoelen en alle mogelijke brocante, waardoor onze tuinen eerder op uitdragerijen dan op een tuin lijken. Ritme bestaat niet in de Nederlandse tuin, of het moet het ritme zijn van de buxusbol.
Alles draait om liefde
Wie tuiniert met de Italiaanse slag, doet dat onder het motto: minder is meer. Voorwaarde is dan wel dat er goede materialen worden gebruikt, juist omdat elk detail opvalt. Het verschil tussen een mooie of lelijke tuin zit naar mijn mening niet per se in hoeveel tijd iemand erin kan steken, maar wel in de zorg die in die korte duur aan het geheel wordt besteed. Of je tijd of zin hebt om te tuinieren, is ieders eigen zaak. Maar het druk hebben is geen excuus om de zaak dan maar liefdeloos vol goedkope steenslag te laten storten. Je zou een mozaïek kunnen maken, van gekleurde kiezels, van scherven van aardewerk of van lege wijnflessen voor mijn part! Als dat vakkundig en met liefde gedaan is, kan het ook mooi zijn. Materiaalgebruik en aandacht, dat is waar het om draait.
Een ijsselsteentje of een waaltje
Natuurlijk: kwaliteit kost geld en een betonklinker is goedkoper dan een ijsselsteentje of een waaltje. Maar voor mij zal het altijd onbegrijpelijk blijven hoe iemand met gemak tienduizenden euro’s aan een nieuwe badkamer kan besteden, om vervolgens de tuin af te schepen met een goedkope pergola van waaibomenhout. Een mooi gemetselde pergola, van echte stenen, of een weldoortimmerd exemplaar van degelijk hout is een stuk aardiger om tegenaan te kijken dan een pergola die voor een grijpstuiver in elkaar geflanst is. Een vakkundig bestraat tuinpad is niet alleen mooier, maar ook veiliger dan een pad van wiebelende betontegels.
En neem de vijver. Vooral in kleine tuinen kan dat de blikvanger van de tuin zijn en dan is het dubbel jammer als de rand op een klungelige manier is afgewerkt. Het is een kleine moeite om de vijverrand zo af te werken dat je geen kunststof ziet: plavuizen, bakstenen of stoeptegels kunnen zodanig worden gelegd dat ze een klein stukje oversteken.
Een droom van een tuin
Twee redenen waarom Italiaanse tuinen mooier zijn dan Nederlandse heb ik genoemd: de beperking in toegepaste planten en het gebruik van superieure materialen. Daar zouden wij een voorbeeld aan kunnen nemen. Maar er zijn meer verschillen. Italiaanse tuinen zijn bijna altijd tegen een helling aangelegd.
Ze bestaan uit terrassen die vaak in tweeën worden gedeeld door een waterval die naar beneden tuimelt. We kunnen veel, maar het maken van hellingen is in de doorsneetuin niet mogelijk. Tenzij je in Limburg woont. Noodgedwongen hebben we de renaissancetuin daarom maar geprojecteerd op het platte vlak. En soms zijn de resultaten niet eens zo gek. Maar het blijft namaak, dat wel.
Italië is een land met grote verschillen. Milaan ligt even ver van Palermo als Oslo van Parijs. En de villatuinen langs het Comomeer en het Lago Maggiore zijn zeker zo beroemd om hun magnolia’s en camelia’s als om hun architectuur. Ten zuiden van Rome ligt Ninfa, misschien wel de meest romantische tuin van Europa.
Hoewel, tuin… Ninfa is een verlaten stad waarin van de huizen, de kerken en de kloosters nog slechts de muren overeind staan. Die ruïnes zijn overwoekerd door allerlei exotische klimplanten. En dwars door die middeleeuwse ruïnestad stroomt dan ook nog een kristalhelder riviertje waarboven de ijsvogels scheren en de libellen zweven. Ruïnes, klimplanten, snelstromend water, hieraan valt niets meer toe te voegen. Dit is de ultieme tuin.
