Wat doet een digitaal wijkagent? 'Ik wil mensen online weerbaar maken'

1. Waarom bent u digitaal wijkagent geworden?

"Ik vind het leuk om met mensen in contact te komen en me bezig te houden met social media, en dan vooral mensen preventieve adviezen te geven over digitale criminaliteit. En ik blijf een politieagent: ik vind het belangrijk om criminaliteit op te sporen, samen met collega-politieagenten en -wijkagenten."

2. Waarom is het belangrijk dat deze functie er is?

"Mensen moeten weten waar ze online naartoe kunnen gaan, bij wie ze kunnen aankloppen. Net als in de 'echte' wereld. Dat doe ik door verbinding te maken met de inwoners online, een van de belangrijkste taken van een digitaal wijkagent. Er komt elke keer wel weer iets nieuws op het gebied van onlinecriminaliteit. Criminelen proberen je steeds op een andere manier op te lichten. Daarom maak ik mensen zoveel mogelijk digitaal vaardig en weerbaar door preventieve adviezen en voorlichting te geven. Daarnaast zijn er zoveel verschillende taken als digitaal wijkagent, zoals het binnenhalen van opsporing: dat is een begin van een casus, zoals wij dat noemen. Zo'n casus is een situatie die aandacht nodig heeft, waar iets mee gedaan moet worden. Die casus zet ik vervolgens weer uit naar een rechercheafdeling. Dat is vergelijkbaar met een 'gewone' wijkagent: die probeert ook informatie binnen te halen."

3. Wat doet een digitaal wijkagent anders dan een 'traditionele' wijkagent?

"Een digitaal wijkagent doet eigenlijk hetzelfde als een gewoon wijkagent, alleen ik ben online in de wijk te vinden. Dat doe ik door onlineplatforms te bekijken en zo erachter te komen wat er onder burgers speelt, of waar er problemen zijn. Inwoners hebben het namelijk onderling veel over (plaatselijke) onderwerpen. Als er iets aan bod komt, dan reageren ze vaak meteen dat ze dat bijvoorbeeld laatst ook hebben meegemaakt, of dat ze dat ook in de buurt hebben gehad. Ik ga dan online in gesprek met ze. Zie ik iets en er is wat onrust over een bepaald onderwerp, dan vraag ik: 'Wilt u mij even een privébericht sturen?' Het kan ook zijn dat ik om een telefoonnummer vraag als dat nodig is, en dat we daarna bellen. Of ik kom langs in de wijk, want als politieagent heb ik ook tijdens mijn diensten mijn uniform aan. Ik rijd dan mee met prio-meldingen en af en toe heb ik ook noodhulpdienst. 

Het enige verschil met een 'traditionele' wijkagent is dat ik iets meer online in de wijk te vinden ben en dat het hele dorp voor mij een wijk is. Op Facebook of Instagram heb ik natuurlijk contact met mensen die uit verschillende wijken komen. Terwijl de niet-digitale wijkagent bijvoorbeeld verantwoordelijk is voor het centrum of Zuid. Maar we hebben allemaal hetzelfde doel, en dat is criminaliteit opsporen en bestrijden. 

Het werk van een digitaal wijkagent is dus heel veelzijdig: het ene moment zit ik achter de computer en ben ik met social media bezig of ik ben met mensen (online) in gesprek, het andere moment ga ik op een melding af of geef ik voorlichting. Dat laatste doen we samen met de gemeente en Seniorweb."

4. Er zijn heel veel onlineplatforms. Het is onmogelijk om alles altijd in de gaten te houden. Hoe gaat u te werk?

"Het kan zijn dat inwoners iets signaleren en dat vervolgens bij mij melden, of ze taggen mij in het bericht of Politie Zeewolde. Daarnaast heb ik eigen politieaccounts op social media, zoals op Facebook, waar ik lid ben van bijvoorbeeld Facebookgroepen over Zeewolde. Als ik getagd word, dan ga ik bijvoorbeeld in gesprek of ik kijk even wat er aan de hand is.

Er zijn ook soms lopende onderzoeken waarin we ons verder verdiepen, of dat er wordt gevraagd aan mij als digitaal wijkagent: 'Ik heb dit probleem, wil je daar eens online naar kijken?' We zoeken onderling de samenwerking op. Het kan dus vanuit de melder komen, of dat wij zelf merken dat een bepaald onderwerp veel speelt. Dan inventariseren wij wat we al hebben aan informatie, en dan nemen we dat daarin mee."

5. Wat doet u als u een melding krijgt, bijvoorbeeld van WhatsApp-fraude?

"Als ik zelf zo’n melding binnenkrijg, dan vraag ik altijd: 'Vervelend, wat heeft u eraan gedaan?' En dan verwijs ik die persoon soms door naar de Fraudehelpdesk, geef ik advies wat diegene het beste kan doen en adviseer ik er melding van te doen. Is er geld afgenomen, dan wordt het een aangifte. 

In het voorbeeld met WhatsApp-fraude: we kunnen daar wel honderden keren voor waarschuwen, maar iedereen kan er intrappen. Dat heeft niet met je leeftijd te maken. Ook jongere mensen krijgen dit soort appjes, maar zij zijn zich meer bewust van dit soort oplichting en klikken niet zomaar op een link. Oplichters kiezen alleen wel eerder mensen van een wat oudere leeftijd. Een ouder iemand denkt bij een berichtje van zijn of haar (klein)kind eerder: 'Die heeft 200 euro nodig, dan maak ik het maar over'. 

Mensen schamen zich al snel dat ze erin getrapt zijn en geld overgemaakt hebben

Mensen schamen zich al snel dat ze erin getrapt zijn en geld overgemaakt hebben. Ze noemen het daarom ook weleens 'leergeld' en zeggen dat ze er de volgende keer niet meer intrappen. Ik hoor vaak: 'Het is mijn eigen schuld - ik had dat niet moeten doen'. Dat is niet nodig, want je moet het zo zien: als er iets gestolen wordt uit een winkel, dan is er ook een verdachte. In dit geval wordt er ook geld van je gestolen, alleen dan online. Daar heb je op dat moment ook geen invloed op. Je denkt namelijk dat het je (klein)zoon of -dochter is. Het is natuurlijk vervelend dat je het zelf gedaan hebt, maar je moet het wel melden bij de politie. Als wij geen melding binnenkrijgen, dan kunnen wij ook niks doen."

6. Waar maken oudere inwoners zich vooral zorgen om als het gaat om onlineveiligheid?

"Mensen zeggen vaak tegen me dat ze bijna nergens meer op durven te klikken en bang zijn dat hun hele rekening wordt leeggehaald. Die hebben argwaan gekregen met alles wat ze online doen. Ze willen bijvoorbeeld niet meer op Facebook omdat ze bang zijn dat ze gehackt worden of iets verkeerds doen. Zonde, want Facebook is juist heel mooi voor oudere mensen. Je komt daar makkelijker in contact met oude bekenden, het vergroot je wereld. Het is ook niet nodig om bang te zijn, want als je account goed afgeschermd is en je hebt goede wachtwoorden ingesteld, dan is oplichting voor een groot deel te voorkomen. Helemaal voorkomen kan niet, want oplichters proberen altijd wel weer iets nieuws. Wees dus ook vooral alert. Vraag desnoods iemand anders of die jouw account goed wil beveiligen met privé-accountinstellingen. Dan kan iemand niet makkelijk zoveel over jou vinden. Op Facebook moet je allemaal vinkjes aanzetten, maar dat moet je maar net weten. 

Wat ik ook vaak hoor, is dat ze zo graag op Facebook willen blijven omdat ze de weggeefhoek leuk vinden en hun spullen erop willen zetten. Ik vind het vervelend dat mensen dan daarin worden beperkt. Daarom proberen we veel voorlichting te geven om mensen bewust te maken van wat er wél kan online, waar je op moet letten en wat je kunt doen als je een link niet vertrouwt. Ook geven we tips over hoe je verschillende soorten fraudes herkent, zoals phishing en spoofing. Die presentaties geeft Seniorweb, waar ik bij aansluit om zo nodig aan te vullen - bijvoorbeeld over wat ik in het dorp signaleer - en om vragen te beantwoorden van inwoners."

7. Hoe kunnen mensen zichzelf online beschermen?

"Stel goede wachtwoorden in, voor elk account een ander wachtwoord. Dus niet de geboortedatum van je man, van jezelf en de naam van je kind en wachtwoord 1234. Dat is niet veilig genoeg. En het wachtwoord van je pc moet bijvoorbeeld een ander wachtwoord zijn dan van Facebook. Maak wachtwoorden met hoofdletters, uitroeptekens, cijfers, zodat je meer dan 12 letters en tekens hebt. En onthoud: doe niet 'de appel valt niet ver van de boom', maar 'de appel valt niet ver van de weg'. Met andere woorden, het wachtwoord is makkelijk voor jezelf te onthouden, maar niet makkelijk te raden voor een ander. En verder: klik niet zomaar op een link als je het niet vertrouwt, kopieer de link eerst even en zet hem in je browser. Dan kun je controleren of het een echte link is. 

Stel goede wachtwoorden in, maak afspraken met je (klein)kinderen en scherm Facebook goed af

Maak afspraken met je (klein)kinderen: dat ze geen appjes over geld sturen, en dat als ze geld nodig hebben, ze gewoon langskomen. Vertrouw je het niet, ga er niet op door en bel iemand die bij je (klein)zoon of -dochter staat. Maak niet zomaar gelijk geld over. Krijg je een telefoontje waarbij er niks gezegd wordt of krijg je een bandje te horen? Hang dan gelijk op, blokkeer het nummer en doe melding via de Fraudehelpdesk. 

Scherm je Facebook goed af. En bij fraude via Marktplaats, meld het daar ook vooral. Die hebben daar een aparte afdeling voor. Zij kunnen mensen dus ook blokkeren, net als bij alle socialmediakanalen. Je kunt ze allemaal een bericht sturen dat je het niet vertrouwt. Klik niet alleen maar weg, maar meld het vooral ook aan het platform zelf."

Karin Bastiaan is digitaal wijkagent bij de politie Zeewolde van politie-eenheid Midden-Nederland. Benieuwd naar een (digitaal) wijkagent in uw buurt? Zoek in uw buurt op postcode of plaatsnaam.  

Twijfelt u of u wordt opgelicht? Bel dan 0900 - 8844. De politie vertelt u dan of, en zo ja hoe, u aangifte kunt doen. Wordt u op dit moment opgelicht en is er sprake van een heterdaadsituatie? Bel dan 112. De politie komt dan bij u langs.