9 vragen aan de oogarts

1. Wat zijn de meest voorkomende klachten aan de ogen?

“Droge ogen is hét probleem van de 21ste eeuw en komt ­veruit het meeste voor. Over­hangende oogleden is een veelvoorkomend probleem waardoor je zicht belemmerd wordt. Andere aandoeningen die we als oogartsen veel zien naarmate de leeftijd vordert zijn ­glaucoom, staar en leeftijds­gebonden maculadegeneratie.”

2. Wat kun je tegen droge ogen doen?

“Droge ogen zijn het gevolg van een verminderde traanproductie of verminderde kwaliteit van de traanfilm. Je kunt er ­kleine schaafwondjes door op je hoornvlies krijgen, wat een prikkend of brandend gevoel geeft, het gevoel van ‘zand’ in de ogen. Sommige mensen hebben last van roodheid of zien waziger, zeker na lang en intensief gebruik van de ogen. ­Anderen krijgen juist last van tranende ogen, omdat dit droge gevoel een reflex kan uitlokken bij de traanklier en meer tranen gaat aanmaken. Deze zijn vaak te waterig en rollen van je ogen af. Zo kun je dus last hebben van tranende ogen, terwijl je eigenlijk droge ogen hebt. Tegenwoordig kijken mensen ook veel meer dan vroeger op schermen – tablets, smartphones of computers – en vaak staan deze in een ruimte waarin de lucht droog is. Naarmate je ouder wordt, maak je minder traanvocht aan. Verder neemt de spierkracht rondom de ogen af en daardoor krijg je meer last van droge ogen. Wat helpen kan, is meer knipperen. Een aantal keer knipperen – zo’n zes keer stevig na elkaar – is al voldoende. Ook een raam openzetten of een plant neerzetten kan de luchtvochtigheid laten toenemen. Verder is het advies 20-20-2: elke 20 ­minuten gedurende 20 seconden in de verte kijken én minstens twee uur per dag naar buiten. Als dit niet voldoende helpt, kan een arts kunsttranen of oogsprays voorschrijven. Deze leggen een beschermend laagje over de ogen.”

3. Kun je voorkomen dat je zicht achteruitgaat?

“Bij ouderdomsverziendheid is het beeld veraf nog altijd scherp en wordt het beeld dichtbij wazig. Typische klachten zijn dat de armen te kort worden – ‘Ik moet mijn smartphone echt op afstand houden om ’m goed te kunnen zien’ – of dat er overdag geen problemen zijn, maar dat het moeilijker wordt om ’s avonds of bij vermoeidheid te lezen. Dit gebeurt rond de leeftijd van 45 jaar. Het accommodatievermogen – het vermogen van je lens om scherp te stellen voor dichtbij – gaat achteruit. Je krijgt meer moeite met lezen en kunt dingen minder goed zien van dichtbij. Hoe ouder je wordt, hoe meer het zicht achteruitgaat. Elke drie à vier jaar neemt het accommodatievermogen een beetje af, waardoor je telkens een sterkere bril nodig hebt. Meestal stabiliseert dit zich rond de leeftijd van 65 jaar. Vaak wordt gezegd dat je het dragen van een leesbril het beste zo lang mogelijk uit moet stellen. Dat is echt een fabel. Het is niet slecht voor je ogen, wél vermoeiender. Of je nu wel of niet die leesbril opzet, je leeszicht gaat sowieso achteruit. Voor je ­eigen comfort is het dus handiger om een leesbril op te zetten. Wat wel opmerkelijk is, is dat patiënten die een leesbril langer ­uitstellen (en dus veel moeite doen), vaak wel langer zónder kunnen. Een beetje training kan dus zeker geen kwaad.”

4. Moet je ongerust zijn als je vlekjes ziet? 

“Als oogarts krijg ik bijna dagelijks de vraag of het normaal is om vlekjes of vliegjes te zien die meebewegen. Kort gezegd zijn vlekjes eiwitstructuren die rondzweven in de gel van je oog. Doordat deze vlekjes dicht bij het netvlies zitten, worden ze vergroot en kun je ze goed zien zweven. Ze worden ook wel glasvochtvliegjes, floaters of mouches volantes genoemd. In de meeste gevallen zijn deze vlekjes onschuldig. Met de jaren veranderen die ­eiwitstructuren, waardoor je soms die vlekjes kan gaan zien. Als er klachten zijn zoals plots storende vlekjes of heel veel vlekken die niet meer verdwijnen, of als je lichtflitsen ziet, dan is het verstandig om er wel goed naar te laten kijken. Dan kan er sprake zijn van een netvliesscheur of -loslating.”

Dat je het dragen van een leesbril zo lang mogelijk uit moet stellen is een fabel

5. Is een leesbril van de drogist of supermarkt goed genoeg?

“Een leesbril van de drogist of supermarkt is op zich prima, maar ik adviseer altijd wel om daarnaast ook een bril aan te schaffen die door een oogarts of opticien is gemaakt. Dat is vaak prettiger om te gebruiken voor langer lezen of om dichtbij te werken. Koop daarnaast een goedkopere leesbril voor onderweg. Bijvoorbeeld om in de winkel iets te kunnen lezen. Je kunt ze heel goed door elkaar gebruiken.”

6. Is het ook zonder klachten nodig je ogen te laten controleren?  

“Voor iedereen zo rond de 45 jaar is het verstandig om op controle te gaan bij een opticien of oogarts, om de ogen te laten controleren en de oogdruk te laten meten. Een te hoge oogdruk kan glaucoom veroor­zaken. Dat is een ziekte van het oog waarbij de oogzenuw beschadigd raakt, waardoor delen van het gezichtsveld uitvallen. Glaucoom geeft geen klachten, totdat het eigenlijk te laat is en de schade onherstelbaar is. Als je er op tijd bij bent, is het nog goed te behandelen met druppels, of indien nodig een laserbehandeling of operatie. Het advies is om vanaf die leeftijd de oogdruk iedere drie à vijf jaar te laten controleren. Als glaucoom in de familie zit, is het belangrijk dat je al vanaf je 40ste op controle gaat bij de oogarts. Ook voor mensen met diabetes, hoge bijziendheid, een hoge bloeddruk en migraine is dat verstandig om te doen. Zij lopen meer risico op het krijgen van glaucoom.”

Laat de oogdruk iedere drie à vijf jaar controleren

7. Welke klachten heb je bij staar?

“Staar is ook een reden om ­regelmatig naar de oogarts of opticien te gaan. Het is iets wat iedereen ooit krijgt. Bij staar wordt de ooglens troebel. Het is een soort slijtage van de lens. Je gaat in de verte ­minder goed zien en het wordt ’s avonds moeilijker om auto te rijden. Als je er niets aan doet kun je er zelfs blind door worden, maar de technologie is inmiddels zo ver dat er iets aan gedaan kan worden. Niet iedereen krijgt ­dezelfde vorm van staar, waardoor de klachten heel uiteen­lopend kunnen zijn. Dat hangt af van welke soort staar je krijgt. Je lens bestaat namelijk uit verschillende delen en al die delen kunnen apart of samen troebel worden. Ook kunnen klachten bij de ene ­patiënt heel snel ontstaan, ­terwijl het bij ­anderen zeer langzaam gaat. Tegenwoordig kan staar behandeld worden met een operatie. De staar kan weggehaald worden, waardoor het zicht kan verbeteren. Het is de meest voorkomende ingreep aan het oog.”

8. Kun je met overhangende oogleden ook naar de oogarts in plaats van de plastisch chirurg?

“Ja, want je gezichtsveld kan door over­hangende oogleden beperkt worden. Eerst is het belangrijk om te weten of er alleen sprake is van overhangende huid of dat er andere redenen zijn waarom het ooglid ­gezakt is. Als het eerste het geval is, is het met een kleine ingreep te verbeteren. Patiënten knappen daar zo van op! Overhangende oogleden zijn niet te voor­komen, maar een oogcrème ­gebruiken – liefst een hydraterende die hyaluronzuur bevat – is zeker aan te raden. Ook is het ­beter om niet te roken en om je ogen tegen de zon te beschermen met een zonnecrème of zonnebril. Daarnaast zullen mensen die veel wrijven in de ogen of die regelmatig last hebben van gezwollen oogleden vaker last hebben van een overschot aan huid. De oogarts bekijkt per patiënt of een behan­deling mogelijk en nodig is. Als er sprake is van een medische ­indicatie, vergoedt de zorgverzekering de ooglidcorrectie.”

Niet iedereen krijgt dezelfde vorm van staar

9. Leeftijdsgebonden maculadegeneratie komt ook veel voor, wat is dat?

“Met de jaren verslijt van alles in je lichaam en zo ook je netvlies. Bij leeftijdsgebonden macula­degeneratie (LMD) ontstaat ter hoogte van de zogeheten macula – het middelste gedeelte van het netvlies – slijtage en hierdoor gaat je centrale scherpe zicht achteruit. Zo’n 2 procent van de bevolking in Europa heeft hier last van. Na de leeftijd van 75 jaar is dat zelfs 24 ­procent. De aandoening geeft in het begin weinig ­klachten. De oogarts test met het zogeheten Amsler-rooster of je LMD hebt. Zijn de ­lijnen nog mooi recht (afbeelding links) of zijn er veranderingen (afbeelding rechts)? Ook patiënten met LMD kunnen zo thuis snel plotselinge veranderingen ontdekken. De test kan helpen om te zien of de ­situatie stabiel blijft of slechter wordt. Er zijn diverse behande­lingen mogelijk die bepaalde ­vormen van LMD goed onder controle kunnen houden.”

Getty Images

Dr. Liselotte Aerts is oogarts en esthetisch arts. Ze heeft een praktijk in de Belgische ­gemeente Schoten en is als diensthoofd Oogheelkunde ­verbonden aan het Ziekenhuis aan de Stroom in België. Ook werkt ze bij de campus Sint-Augustinus van GZA Ziekenhuizen. In mei 2024 ­verscheen haar boek Mooie kijkers - Alles wat je altijd al wilde weten over je ogen.

Een andere versie van dit artikel verscheen eerder in Plus Magazine oktober 2024. Abonnee worden van het blad? Dat doe je in een handomdraai.