Heeft smeren zin op oudere leeftijd?

Om maar met de deur in huis te vallen: ja, het heeft wel degelijk zin om ook op hogere leeftijd goed beschermd de zon in te gaan. Sterker nog: huidkanker treft vooral mensen boven de vijftig. Dat komt doordat het schadelijke effect van de zon op de huid zich langzaam opbouwt. Hoe meer blootstelling, hoe meer risico. Door u óók op latere leeftijd nog goed te beschermen, zorgt u er dus voor dat de kans op huidkanker niet verder toeneemt.

In 2009 werd bij naar schatting 40.000 Nederlanders voor het eerst huidkanker vastgesteld, een verdubbeling vergeleken met vijftien jaar geleden. Dat zijn meer dan honderd nieuwe gevallen per dag. Omdat die niet landelijk worden geregistreerd, ligt het werkelijke aantal mogelijk nog hoger.
Terwijl sommige kankersoorten steeds minder vaak voorkomen en door vroege opsporing beter te behandelen zijn, neemt het aantal gevallen van huidkanker juist toe. De oorzaak hiervan? We zijn de afgelopen dertig jaar veel meer van de zon(nebank) gaan genieten. Bovendien nemen Nederlanders huidkanker niet erg serieus. Uit internationaal onderzoek blijkt dat wij ons, samen met de Zweden, van alle Europeanen het minst zorgen maken over de slechte effecten van de zon. Bovendien houdt geen Europeaan zo van ‘bakken’ als wij. Én laten we ons niet gemakkelijk vertellen uit de zon te blijven: dat maken wij Nederlanders zelf wel uit!

Het effect van uv-stralen
Wetenschappers denken dat bijna alle gevallen van huidkanker (mede) ontstaan door de zon. De uv-straling in het zonlicht dringt diep in de huid door. Als gevolg daarvan kan het erfelijk materiaal (DNA) van huidcellen beschadigd raken. Dat gebeurt als de huid verbrandt, maar óók als hij langzaam bruint. Meestal wordt zo’n beschadiging direct door het lichaam gerepareerd. Maar soms blijft zij onopgemerkt of wordt ze niet goed hersteld. De defecte cel kan dan ongecontroleerd gaan delen: er ontstaat huidkanker.

De gevaarlijkste vorm van huidkanker is het melanoom, kanker in de pigmentcellen. Zo’n tien procent van alle huidkankerpatiënten heeft deze vorm en in Nederland overlijden er gemiddeld 600 mensen per jaar aan. Andere, minder gevaarlijke soorten van huidkanker zijn het basaalcelcarcinoom en het plaveiselcelcarcinoom. 80 tot 90 procent van de patiënten met deze vormen van kanker overleeft deze.

“In veel gevallen is huidkanker goed te behandelen”, zegt ook dermatoloog Wietze van der Veen, directeur van het Nederlands Instituut voor Pigmentstoornissen van het AMC in Amsterdam en hoofd Dermatologie van het Nederlands Kanker Instituut (NKI). Hij krijgt regelmatig mensen op zijn spreekuur die denken dat huidkanker nauwelijks kwaad kan. Een misvatting, zegt hij: “Als de kanker uitzaait, is behandeling moeilijker. En ook als er geen direct risico voor de gezondheid is, kan huidkanker vervelende gevolgen hebben. De aangetaste plek zit vaak op goed zichtbare lichaamsdelen, omdat die het meest in de zon komen. Op het gezicht bijvoorbeeld. Na verwijdering blijft dikwijls een lelijk litteken achter.”
Of je nu vaak kort in de zon bent of af en toe lang, dat maakt volgens Van der Veen niet uit; het verhoogt allemaal het risico op huidkanker. Je huid laten verbranden is het allerslechtst – dat zorgt ineens voor een enorme beschadiging in de huidcellen. Maar een opeenstapeling van kleine beschadigingen kan ook tot huidkanker leiden.

Van der Veen: “Hoe meer iemand in zijn leven in de zon is geweest, hoe groter het risico. En de zonuren op latere leeftijd dragen daar dus ook aan bij, net als de uren onder de zonnebank. Die straling is namelijk net zo schadelijk.”

Langdurige blootstelling aan de zon op jonge leeftijd (tot een jaar of zestien) is dubbel gevaarlijk, aldus Van der Veen, en dus is extra bescherming van kinderen hard nodig: “Omdat de kinderhuid nog groeit, is er minder tijd foutjes te herstellen. Er ontstaan dan als het ware littekens in de huidcellen die kinderen hun hele leven meedragen. Hoe meer littekens, hoe groter de kans op huidkanker op latere leeftijd.”

Smeren, smeren, smeren
De beste manier om huidkanker te voorkomen, is om midden op de dag zoveel mogelijk uit de volle zon te blijven. Maar dat is – zeker in de zomer – makkelijker gezegd dan gedaan. Bovendien: veel mensen genieten van de weldadige warmte op het lichaam. Zorg er in elk geval voor dat uw huid niet verbrandt. Gaat u de zon in, bescherm uw (onbedekte) huid dan goed door hem in te smeren met een antizonnebrandcrème met een hoge beschermingsfactor.

Welke? Mensen met een zeer lichte huid, rood of lichtblond haar en blauwe ogen, verbranden makkelijk. Zij doen er goed aan een antizonnebrandmiddel met beschermingsfactor 20 tot 30 te gebruiken. Mensen met een lichte huid, blond haar en grijze, groene of lichtbruine ogen, verbranden ietsje minder snel. Hun wordt aangeraden met factor 15 tot 20 te smeren. Mensen met een getinte of donkere huid en donkere ogen, kunnen met minder toe: factor 10 tot 15 is voldoende. Uw huidtype is erfelijk bepaald en verandert nooit. Dat geldt dus ook voor de beschermingsfactor die u moet gebruiken.
Breng de crème of lotion dik aan en herhaal dat elke twee uur, ook als uw huid al een kleurtje heeft. Niet alleen tijdens het zonnebaden, maar bij alle buitenactiviteiten, van fietsen tot tuinieren. Overigens: hoewel de oudere huid iets dunner wordt, is het niet nodig om boven de 50 een hogere factor te gebruiken.

Let wel: het gebruik van antizonnebrandmiddel is geen vrijbrief om onbeperkt te zonnen. Wie dat doet, vergroot juist de kans op huidkanker. Een beschermingsfactor die alle schadelijke straling tegenhoudt, bestaat niet. Vandaar dat het sinds 2008 verboden is om ‘sunblock’ op een product te zetten. Een antizonnebrandmiddel is kortom een aanvullende maatregel, naast het dragen van kleding, een hoed of petje en het opzoeken van de schaduw. En als je huidkanker hebt gehad, wat dan? Dermatoloog Van der Veen: “Als je je huid op deze manier goed beschermt, kun je ook in dat geval met mooi weer best naar buiten.”

Gezonde zon
De uv-straling in zonlicht heeft niet alleen negatieve kanten, zij is ook onmisbaar voor onze gezondheid. Onder invloed van de zon maakt ons lichaam vitamine D aan – de basis voor sterke botten. Mogelijk verkleint vitamine D ook de kans op darmkanker. Verder helpt uv-straling tegen sommige huidproblemen, bijvoorbeeld psoriasis en eczeem.
Om van de gunstige effecten van zonlicht te profiteren, is dagelijks een kwartiertje tot half uurtje buiten zijn voldoende. Uit de kleren gaan, is niet nodig; via de huid van handen en gezicht komt genoeg straling binnen. Antizonnebrandcrème houdt met name het vitamine D-verhogende uv-B
tegen. Wat dat betreft is het dus beter een kwartiertje onbeschermd in de zon te zitten dan een paar uur lang beschermd.

Meer informatie
• www.kwfkankerbestrijding.nl: hier vindt u een test om uw huidtype te bepalen, tips over verstandig zonnen en een zonadvies voor uw vakantiebestemming.
• www.zonverstandig.nl: een campagnesite van KWF Kankerbestrijding met praktische tips rondom zonnen.
• De Kanker Infolijn: 0800-022 66 22 (gratis), voor alle denkbare vragen over kanker.