De voor- en nadelen van plantaardige 'room(boter)'

Om aan de naam room en roomboter te mogen voldoen, moeten deze producten zijn verkregen uit koemelk. Verder moet room minimaal een vetgehalte hebben van 10 procent, terwijl slagroom minimaal een vetgehalte moet hebben van 30 procent. Het vetpercentage van roomboter ligt veel hoger, namelijk op 80 à 90 procent. Verder bevatten room en roomboter water, zout en vetvrije droge stoffen.

Alternatieven voor room en roomboter

Als alternatief voor room en roomboter groeit het aandeel (deels) plantaardige producten voor koude of warme gerechten en smeersels voor op brood.

Voorbeelden hiervan zijn:

Mix van melk en plantaardige vetten

• Finesse, Blue Band

100 procent plantaardige vetten

• Soya Cuisine, Alpro
• 100% plantaardige margarine, Becel 

Waarom plantaardig?

Een voordeel van (deels) plantaardige producten is dat zij minder energie oftewel calorieën en minder verzadigd vet leveren dan dierlijke room en roomboter. Zie hieronder de voedingswaarden.

Alternatieven met minder energie dragen bij aan een gezond(er) lichaamsgewicht. Bovendien zijn producten met minder verzadigd vet belangrijk, omdat verzadigd vet het slechte LDL-cholesterol verhoogt en het goede HDL-cholesterol verlaagd. Minder energie en minder verzadigd vet verlagen daarom het risico op het ontstaan van:

• diabetes type 2
• hoge bloeddruk
• galstenen
• hart- en vaatziekten
• rug- en gewrichtsklachten
• sommige soorten kanker

De plantaardige producten zijn gemaakt op basis van plantaardige oliën, bijvoorbeeld zonnebloemolie, lijnzaadolie en koolzaadolie. Deze plantaardige oliën (vooral lijnzaadolie) bevatten omega-3 vetzuren, zoals: alfa-linoleenzuur (ALA). Omega-3 vetzuren beschermen tegen hart- en vaatziekten en passen in een gezond voedingspatroon. 

Extra vitamines

Aan plantaardige producten worden vaak nog extra vetoplosbare vitaminen waaronder vitamine A, D, E en K toegevoegd. Een voorbeeld ter vergelijking per 100 gram product: roomboter bevat 0,3 microgram vitamine D en 100 procent plantaardige margarine bevat 7,5 microgram vitamine D. Deze verrijking draagt bij aan een hogere vitamine D-inname. Voldoende vitamine D binnenkrijgen is belangrijk voor het voorkomen van botontkalking of osteoporose en/of spierzwakte. 

Met name de 100 procent plantaardige alternatieven passen goed binnen het vegetarische, veganistische en lactosevrije voedingspatroon. Deze producten bevatten namelijk geen ingrediënten van dierlijke oorsprong. Het is wel belangrijk dat de overige voedingsinname voldoende eiwit, ijzer, vitamine B1 en vitamine B12 levert. 

"Minder dierlijk en meer plantaardig eten" is één van de adviezen van de Nederlandse Gezondheidsraad. Het kiezen van plantaardige producten is dus een kans om plantaardiger te gaan eten. Dit draagt bij aan een duurzamer voedingspatroon, wat onder andere de milieubelasting van voedsel beperkt.

De nadelen van plantaardig

Als je op de ingrediëntenlijst van plantaardige producten kijkt, zou het kunnen dat je ingrediënten ziet staan die je niet had verwacht. Het belangrijkste ingrediënt (als eerste genoemd in de ingrediëntenlijst) van plantaardige alternatieven voor room is water. Verder zitten er in de plantaardige producten hoofdzakelijk plantaardige oliën, emulgatoren, verdikkingsmiddelen, suiker, zout en aroma’s.

Zijn deze extra toevoegingen wel gezond? Water en plantaardige oliën zijn gezond en passen binnen de Schijf van Vijf. Emulgatoren en verdikkingsmiddelen worden toegevoegd ter verbetering van de consistentie en stroperigheid. Als je emulgatoren en verdikkingsmiddelen in normale proporties eet, zijn er geen schadelijke effecten voor de gezondheid bekend.

Let op suiker en zout

Suiker en zout voegen fabrikanten toe om de smaak te verbeteren. Te veel suiker en zout eten, zou kunnen bijdragen aan het ontstaan van chronische ziekten. Het blijft dus belangrijk om kritisch te kijken naar de ingrediëntenlijst. Zorg ervoor dat suiker en zout niet tot de hoofdbestanddelen van het plantaardige product behoren.

Een ander mogelijk nadeel van plantaardige producten is de smaak. Smaak bepaalt voor een groot deel onze voedselkeuzes. Koks en patissiers zeggen niet voor niks: "The fatter, the better". Dierlijke room en roomboter bevatten meer vet (en dus meer smaak) dan plantaardige producten, die voor een groter gedeelte uit water bestaan. Om deze smaakverschillen te ondervangen worden er aan plantaardige producten aroma’s toegevoegd. Daardoor valt het smaakverschil tegenwoordig reuze mee.

Ook is het een nadeel dat plantaardige producten een paar cent duurder zijn dan dierlijke room en roomboter. Prijsverschillen wegen voor veel mensen zwaar mee. De rest van jouw voedingspatroon bepaalt echter of deze prijsverschillen merkbaar zijn in jouw portemonnee.

Goed alternatief

Kortom, er zijn steeds meer smaakvolle plantaardige producten in omloop die een goed alternatief vormen voor de traditionele room en roomboter. Plantaardige producten hebben veel gezondheidsvoordelen. Deze voordelen kun je meenemen in jouw afweging tussen plantaardig en dierlijk. Desalniettemin kan heel af en toe een likje roomboter op jouw boterham echt geen kwaad.