Charles Groenhuijsen: 'Pessimisten'

Verbeeld ik het me, of kon je die avond vanaf ons terras de volle maan aan de heldere hemel zien staan? Daar ergens waren Neil Armstrong en Buzz Aldrin dus net geland. Onvoorstelbaar. Het was een ongelofelijke technische prestatie van de Amerikanen, nog op initiatief van president John F. Kennedy. In 1961 kondigde hij het Apollo-project aan met die prachtige zin: “We doen dit niet omdat het makkelijk is; we doen het omdat het moeilijk is.”

Mijn vader stak zijn bewondering niet onder stoelen of banken. Hij hield van Amerika. Misschien heb ik de liefde voor dat land van hem geërfd. Deze herinneringen kwamen terug toen ik rondstruinde op een favoriete website: het Archief der Pessimisten (Pessimists­Archive.org). Daar vind je prachtige voorbeelden van technische vindingen­ die mensen helemaal niks vonden toen ze werden gelanceerd. Veel pessimisme, paniek, hysterie soms zelfs.

Het is een patroon. In de jaren 50 was er grote bezorgdheid over de rampzalige gevolgen van het lezen van stripboeken. Kinderen zouden erdoor verpest worden. Je kon er misdadig van worden en asociaal. Het lijkt op de kritiek die je nu hoort op Facebook, Insta­gram en TikTok.

Ook griezelig: de fiets. In de 19de eeuw wisten pessimisten zeker dat het een ramp voor de mensheid zou worden. Vrouwen zouden zelfs onfatsoenlijk gedrag vertonen. Ook de stoomtrein, telefoon, auto, elektriciteit, vaccins en kopieerapparaten zagen zwart­kijkers als bedreigende uitvindingen. En van snel reizen werd je kaal. Naar de radio luisteren was ook gevaarlijk. Je kreeg er vlekken van en radiogolven veroorzaakten stormen. Nachtelijke uitzendingen waren zelfs oorzaak van echtscheidingen. Het was ook weer schadelijk voor de ontwikkeling van kinderen.

De familie Groenhuijsen heeft die fameuze radio-­uitzending uit 1969 gelukkig zonder vlekken en ander­ lichamelijk ongemak overleefd. We zijn ook niet het criminele pad opgegaan. Hoe dom waren de mensen die al deze mallotige voorspellingen deden? Ze waren natuurlijk helemaal niet dom. Ze waren wel onwetend en angstig. Een akelige combinatie. De mens lijdt het meest door het lijden dat hij vreest.

Ooit komt op de website over pessimisten misschien te staan dat we in 2023 overdreven voorspellingen deden over sociale media, digitaal terrorisme, robots. En vergeet kunstmatige intelligentie niet. Ook doodeng. Maar klopt dat allemaal wel? De ­geschiedenis leert dat de toekomst wel eens zonniger kan zijn dan we nu vrezen. Reacties, suggesties? Graag!