Meester Frank Visser: 'De zaak Ricardo'

Ricardo werd kort daarna opgepakt, maar alweer snel op vrije voeten gesteld. Hij moest wel beloven dat hij zich netjes zou gedragen. Hij hield zich echter niet aan die voorwaarde. Integendeel, kort na zijn vrijlating liep hij rond met een geladen pistool. Terug naar de jeugdgevangenis dus. Deze keer mocht hij niet naar huis. Er volgde een observatie door een team van deskundigen, onder wie een psychiater en een psycholoog. Hun rapportage loog er niet om. Ernstige vorm van ADHD, slecht in het beheersen van zijn impulsen, geen besef van de risico’s die hij liep met zijn gedrag, en zwak-begaafd. Dat laatste vind je tegenwoordig in veel  van deze rapportages. Eindoordeel: een grote kans op herhaling met gevaar voor de levens en veiligheid van anderen. Veel mensen zouden denken: zo lang mogelijk opsluiten!

De deskundigen adviseerden een intensieve behandeling. Eens komt zo’n jongen immers toch weer vrij. En dat kan al erg snel zijn, want de maximale gevangenisstraf voor minder-jarigen is twee jaar. Dat kan worden opgerekt, als een al wat oudere minderjarige volgens het volwassenenstrafrecht wordt bestraft. Maar dat is eerder uitzondering dan regel.Hoe dan ook, als zo’n jongen vrijkomt zonder dat hij behandeld is, kun je het ergste verwachten.

Gelukkig bestaat er de mogelijkheid van de zogenaamde PIJ-maatregel. Dat is een maatregel in het Nederlands jeugdstrafrecht, bestaande uit jeugd-detentie met intensieve begeleiding. ‘PIJ’ staat voor ‘Plaatsing in een Inrichting voor Jeugdigen’. In de wandelgangen ook wel ­bekend als jeugd-tbs. Een PIJ-maatregel wordt ­opgelegd voor drie jaar, maar kan telkens met maximaal twee jaar worden verlengd. Er geldt in het geval van Ricardo een maximum van zeven jaar, omdat hij een misdrijf heeft gepleegd “dat gericht is tegen of gevaar veroorzaakt voor de onaantastbaarheid van het lichaam van één of meer personen.” Oké, dat moet dan maar, zou je denken.

Nou nee, de deskundigen adviseerden een voorwaardelijke PIJ-maatregel. Ricardo moest nog een kans krijgen om te bewijzen dat hij met alleen strikte begeleiding op het goede pad kon blijven. Met de PIJ-maatregel als stok achter de deur. Dat advies wekt verbazing, want als Ricardo iets had bewezen, dan was het wel dat hij niet in staat was om iets te bewijzen. De rechtbank volgde het advies en Ricardo werd gelijk weer op vrije voeten gesteld. Met mij zullen er velen zijn die hun hart vasthouden voor de gevolgen.

Het was beter geweest dat risico niet te nemen en Ricardo gelijk de PIJ-behandeling te gunnen, die hij kennelijk nodig had. Waarbij we het nuttig effect daarvan overigens niet mogen overschatten. Onderzoek heeft aangetoond dat er weinig bekend is over gedragsverandering van jongeren na beëindiging van de PIJ-maatregel. Bovendien bleek sprake van een hoge mate van recidive, maar liefst 55 tot 60 procent binnen twee jaar. Voor zeer ernstige delicten lag het percentage gelukkig lager, maar nog altijd tussen de 15 en de 20 procent.

Ik hoop dat ik ongelijk krijg en dat Ricardo niet tot die laatste groep hoort. Veel mensen zouden denken: zo lang mogelijk opsluiten!