9 vragen over botox aan cosmetisch arts Marguerite van Randwijck

1. Wat is botox voor een stof?

"Botulinetoxine – in de volksmond ‘botox’ – is een eiwit dat opgelost wordt in NaCl (zout water). Dat gaat vervolgens richting de zenuwen, die bewust of onbewust de spieren aansturen. Als hij daarna op de zenuwplaats zit, blokkeert hij de overdracht van de neurotransmitter.

Neurotransmitters zijn stofjes in je hersenen de elektrische prikkel tussen zenuwcellen en spieren overbrengt. Ademhalen doe je bijvoorbeeld onbewust, maar met een hockeystick tegen een bal aanslaan is een bewuste actie. Je wilt daarheen en die spieren gaan die kant op. Daar heb je zenuwoverdracht voor nodig. Botox brengen we met een naaldje onder de huid in de spier, daar waar de zenuwen zitten, waarna dat eiwit op de receptor gaat zitten en de zenuwoverdracht blokkeert. Hierdoor leg je de spier stil, doordat hij geen bericht meer vanuit de hersenen krijgt dat hij in actie moet komen."

2. Hoe veilig is botox? Zijn er bijwerkingen of complicaties?

"De meest voorkomende bijwerking is hoofdpijn, bijvoorbeeld bij de fronsspieren of bij de spieren om een wenkbrauwlift te creëren. En dan is het niet zozeer de botox, het stofje zelf, die de bijwerking geeft, maar het feit dat de spierspanning verandert. Je bent bijvoorbeeld al 30 jaar gewend om een spier op een bepaalde manier te gebruiken en ineens moet dat anders. Dat gaat soms gepaard met hoofdpijn, ongeveer één op de 10 heeft daar last van. Het is meestal niet zo ernstig dat je er ook iets voor moet nemen. Het is wel vervelend dus ik vertel het er wel altijd bij. Meestal is dit alleen de eerste keer. Botox helpt namelijk juist heel goed tegen hoofdpijn.

Daarnaast kun je een soort grieperig gevoel krijgen, maar dat is heel zeldzaam. Het is een eiwit en soms kunnen mensen er met verhoging op reageren. Als je op de bijsluiter kijkt, dan kun je bij heel hoge doseringen ook slikstoornissen krijgen als je bijvoorbeeld de hals behandelt. Hoge doseringen worden in het ziekenhuis uitgevoerd. Op cosmetisch vlak worden veel lichtere doseringen gebruikt.

Wat soms wel kan gebeuren: je hebt een klein spiertje waar je je ogen mee open- en dichtdoet. Komt daar botox bij, dan kun je je oog niet goed meer open doen. Dat is niet prettig en zeker niet als je de behandeling doet om juist een frisse blik te krijgen. Dan wordt het er niet leuker op. De arts moet dus heel goed weten waar die spiertjes lopen. En als je te veel botox in het voorhoofd doet, dan kunnen je wenkbrauwen gaan hangen. Dit is meestal dosis- en techniekgerelateerd."

3. Is botox schadelijk voor je gezondheid?

"Alles waar ‘te’ voor staat is niet goed, dus ook te veel cosmetische botox. Je moet ook ouder durven worden. In lage doseringen is het een hele veilige behandeling."

4. Wat zijn de effecten van langdurig botoxgebruik?

"De belangrijkste is atrofie. Als je te vaak te veel doet, dan kwijnt die spier weg. Stel je voor dat je na een operatie drie maanden lang in bed blijft liggen. Als je daarna wilt wandelen, dan heb je bijna geen bovenbeenspieren meer. Dat is atrofie. Spieren die je niet gebruikt worden atrofisch, ze nemen af in grootte en sterkte. Datzelfde gebeurt in je gezicht of in andere spieren waar je het gebruikt. In je gezicht zie je dat aan een glazig voorhoofd, een maskereffect."

5. Wordt je huid er dunner van?

"Je huid wordt vanzelf dunner met de jaren. Er is naar mijn idee nog geen onderzoek gedaan naar het effect van botox op de huid. Maar het is wel zo dat als je spieren veel beweegt, bijvoorbeeld bij je benen, dat dat een positief effect heeft op de doorbloeding van alles."

6. Wat gebeurt er met botox in de rest van je lichaam? Kan de stof ergens gaan 'dwarrelen'?

"Ik merk in de praktijk dat als je bijvoorbeeld iemands frons behandelt met botox dat nooit de kraaienpootjes weggaan, want de botox gaat naar de zenuwen in de spier waar hij is geïnjecteerd. Als je in een bloedvat injecteert, dan kan het ergens anders uitkomen. Dat is niet de bedoeling - het is een intramusculaire injectie, geen intraveneuze injectie. Dus het heeft alles te maken met de techniek van de arts; die moet goed zijn. Het hangt ook van de dosering af: bij hoge dosering kan botox diffunderen naar andere spieren in de nabije omgeving.

Een cosmetisch arts KNMG behandelt met zulke lichte geconcentreerde doseringen dat het geen groot algemeen effect zal hebben. Bij hele hoge doseringen, zoals in het ziekenhuis, moet de arts alert zijn op het effect van de hoge dosering op spieren in de omgeving van die behandeling. Bijvoorbeeld urinewegproblemen bij blaasbehandeling en slikstoornis bij halsbehandeling voor hyperactieve spieren."

7. Je kunt botox zowel cosmetisch als medisch inzetten. Zet u als cosmetisch arts ook botox in voor medisch gebruik?

"Dat doen wij zeker. Wij behandelen vooral bij migraine, hoofdpijn, en dus ook spierspanningshoofdpijn. Dat is ook heel logisch, veel mensen fronsen tegenwoordig, terwijl ze op hun telefoon kijken of naar een ander scherm. Je spant dan steeds die voorhoofdspieren aan. Als je die spieren ontspant, dan heb je minder hoofdpijn. We behandelen ook vaak overmatig zweten en tandenknarsen. Vaak gebruiken mensen daar een bitje tegen, maar sommigen vinden dat vervelend. Botox kan die spanning uit de kaak wegnemen en daardoor het patroon doorbreken. Ze kunnen er dan meestal met één of twee behandelingen vanaf zijn.

Botox werkt ook vaak goed tegen depressie, dat is aangetoond. Dat heeft te maken met facial feedback. Als je in de spiegel kijkt en je ziet er oké uit, dan voel je je lekkerder, en ook je omgeving reageert anders op je dan wanneer je heel droevig rondloopt. Dan laten mensen je liever met rust. Wandel je vrolijk binnen, dan heb je meer interactie en daar hebben we als mens behoefte aan. Het is natuurlijk niet de ultieme oplossing voor depressieve klachten, maar het kan soms wel helpen."

8. Zijn er kwaliteitseisen voor het inspuiten van botox?

"Botox is een geneesmiddel, dus het moet in de eerste plaats een arts zijn die de diagnose stelt en je behandelt. Voor de cosmetische geneeskunde moet je cosmetisch arts KNMG zijn, wil je aantoonbaar bevoegd en bekwaam zijn voor dit soort behandelingen. Andere specialisten die automatisch bevoegd en bekwaam zijn, zijn onder anderen de dermatoloog en de plastisch chirurg.

We hebben ons eigen platform opgericht, Cosmedici.nl, met daarop in eerste instantie alle cosmetisch artsen KNMG van Nederland. We zijn dat platform gestart om de consument te informeren en omdat een consument vaak niet weet waar hij naartoe moet. Verder is er het kwaliteitskader cosmetisch geneeskundige zorg, de vereniging van dermatologen (NVDV) en de vereniging van plastisch chirurgen (NVEPC). We hopen dat zij zich zullen voegen bij het Cosmedici-platform.

Het gaat gelukkig heel vaak goed met onze behandelingen maar soms gaat het mis. En dan moet je ook weten wat je moet doen om iemand te helpen. Je moet sowieso de basisveiligheid op orde hebben – alle KNMG-artsen zijn gescreend en elke vijf jaar worden we geherregistreerd – maar je moet ook weten wat je moet doen als het misgaat. Daar zijn wij ook in getraind. Ook hebben we op Cosmedici.nl een meldpunt voor complicaties."

9. Wat is uw advies voor het beste resultaat bij botox?

"Botox houdt gemiddeld drie tot vier maanden aan. Voor een natuurlijker effect mag het nog bewegen - het hoeft vooral niet strak te staan. Wat je wil is een voldoende resultaat: gelifte wenkbrauwen als ze hangen, minder hoofdpijn, of minder lijntjes die een streng uiterlijk geven. En dat bepaalt ook de mate van behandelingen en de tijd ertussen. Ook omdat er verschil in spierkracht is tussen personen. Voor de een zal het om de drie tot vier maanden zijn, voor de ander één of twee keer per jaar. Een arts die behandelt in plaats van prikt maakt gebruik van de tijd om het beste resultaat voor iemand te realiseren. Het is altijd maatwerk."

Drs. Marguerite van Randwijck-Jacobze is cosmetisch arts KNMG en medisch directeur van AAYA health & cosmetic clinic in Amsterdam.