Is deze erfenis nog te redden?

De jongste zus van de vijf kinderen uit het gezin is handig, een pietje-precies. Ze regelt wel vaker zaken voor de familie. Het is dus logisch dat ze wordt aangewezen als executeur om de nalatenschap van moeder af te wikkelen. Ze organiseert afspraken en ­gesprekken met de notaris, haar broers en zussen, ze mailt en ook via de familie-groepsapp probeert ze van alles te regelen. Het helpt allemaal niet, want na een paar maanden zijn de broers en zussen een gefrustreerd gezelschap waarbinnen de spanningen oplopen.

De jongste zus blijft het proberen met een compromis, maar daar is niemand blij mee

Vooral een van de huizen is een groot struikelblok. De ene zus wil het verkopen en het geld verdelen, een ­andere broer wil het in de familie houden. Misschien is verhuren wel een goed idee? De anderen maakt het niet zoveel uit. Prima als het in de familie blijft, als ze hun deel van de erfenis maar krijgen. En de jongste zus moet dat in goede banen leiden. Ze vraagt de broer hoe hij dat voor zich ziet. Het is een groot huis dat tonnen waard is. De anderen uitkopen wordt een dure grap. “Ik regel een hypotheek”, bezweert de broer, terwijl ­anderen betwijfelen of dat wel kan. Hij krijgt daarom een dead­­line: hij moet het voor een bepaalde datum ­regelen, ­anders gaat het huis alsnog in de verkoop.

Beladen en lastig

Na een taxatie, onderhandelingen over de verkoopprijs en wachten op bericht van de bank en nog wat meer gedoe, haalt de broer het ultimatum niet. Daar had de jongste zus al rekening mee gehouden en dan was de afspraak helder: alsnog verkopen. De broer wil graag meer tijd, maar ook daarover zijn de ­meningen tussen de broers en zussen verdeeld. Hoe dan ook, de broer houdt zijn poot stijf en dat maakt de verkoop van het huis beladen en lastig.

De ooit eensgezinde broers en zussen raken meer en meer verdeeld. De jongste zus blijft het proberen met een compromis, maar daar is eigenlijk niemand blij mee. Ondertussen komt er ook veel oud zeer naar boven. Een groot pijnpunt is de manier waarop ­moeder is overleden. Ze was al lang ziek en aan haar sterfbed heeft ze met de twee dochters veel tijd ­doorgebracht en zaken besproken over onder meer de uitvaart. De broers wilden er graag zijn voor hun moeder, maar de reistijd en agenda’s lieten dat gewoon niet toe. Het was dus niet dat ze het niet ­wilden, maar het lukte de broers gewoon niet. Die voelen zich nu buitenspel gezet.

Daarna hebben de vijf wel met elkaar om de tafel ­gezeten om zaken te regelen, maar dat gaat niet altijd goed. Er ontstaat volgens sommigen vanzelf een sfeer waarbij opvattingen van tafel worden geveegd ‘omdat de meerderheid er anders over denkt’. Ze voelen zich meer en meer in een hoek gezet en niet serieus genomen.

Allerlei opvattingen

In de aanloop naar haar overlijden heeft moeder wel met ieder kind apart gesproken over haar wensen rondom de erfenis, maar nooit met alle kinderen ­gezamenlijk. Daardoor heeft ieder kind zo zijn eigen opvattingen over wat moeder écht wilde. Er ligt wel een testament, maar dat laat veel ruimte voor allerlei opvattingen. Er is geen bijlage, toelichting, considerans of iets anders waarin niet alleen staat wát de kinderen moeten verdelen, maar vooral ook hóe ze dat moeten aanpakken. Zo zijn de verhoudingen die jarenlang prima waren binnen een paar maanden verstoord.

Over de grafsteen is goed nagedacht en het plaatsen ervan zou een mooi eerbetoon aan moeder moeten zijn. Dat is het niet. Er ontbreekt één broer, de ­jongste zus voelt zich mislukt en de sfeer is ongemakkelijk en gespannen. Sommigen overwegen een gang naar de rechter. Na dit dieptepunt belt de jongste zus een mediator.

‘Bij de eerste gesprekken viel het me op dat het allemaal slimme, succesvolle mensen zijn – maar ook veel meer gericht op verstand dan op ­gevoel. En daar gaat het vaker mis, want iedereen ­ervaart en voelt zaken op zijn of haar eigen manier. Die emoties moet je de ruimte geven, anders loop je erin vast. Het lukte deze broers en zussen daarom niet meer om écht naar elkaar te luisteren, waardoor ze ­eigenlijk al maanden hetzelfde gesprek voerden en geen steek verder zijn gekomen. Dat zie je vaker bij het verdelen van een erfenis: ­verhoudingen die jarenlang vertrouwd hebben gevoeld, zijn ineens weg. Familie­leden die elkaar al hun hele ­leven kennen, lijken ineens vreemden voor elkaar. Erfgenamen voelen zich dan verloren. Ik heb daarom eerst met iedereen apart ­gesproken en alléén de feiten uit die verhalen op een rij gezet en aan de broers en zussen voorgelegd.”

Iedereen ­ervaart het op zijn of haar eigen manier, daar gaat het vaak mis

Familieverhaal

“Nadat we het over de feiten eens waren, mochten de broers en zussen hún beleving van die feiten eraan toevoegen. Dat hebben ze apart, in alle rust en op ­papier gedaan. Die persoonlijke, uitgeschreven erva­ringen heb ik als redacteur opgeschreven en daarna hebben de broers en zussen ze met elkaar gedeeld. Zo heeft iedereen het gevoel gekregen dat ze hun zegje hebben kunnen doen en dat er naar ze geluisterd is. Natuurlijk wilden deze broers en zussen op elkaars verhaal reageren. Maar als je niet oppast eindigt dat in geruzie, dus ook dat hebben de broers en zussen in alle rust op papier gedaan. Zo is een compleet familie­verhaal van wel 25 pagina’s ontstaan, waar iedereen een handtekening onder heeft gezet. Met daarin dus alle ruimte voor de emoties die zo in de weg zaten. Dit hele proces heeft zo’n vier maanden geduurd.”

Creatief

“Zo ontstond de rust om weer na te denken over ­oplossingen en zaken te regelen. Een groot strijdpunt was het huis wel of niet verkopen. Maar er zijn natuurlijk veel meer mogelijkheden dan alleen maar verkopen. Bij eerdere zaken heb ik wel gezien dat erfgenamen een huis opsplitsten. Je kunt dan deels verkopen of verhuren en het eigendom ook wat anders verdelen over de broers en zussen. En al die appartementen zijn bij elkaar opgeteld vaak meer waard dan alleen dat ene huis. Je voegt zo dus waarde toe – een van de doelstellingen van mediation – maar je moet dat wel met elkaar regelen. Na wat gepraat en geschuif hebben de broers en zussen uiteindelijk daarvoor gekozen. Nu gaan ze weer normaal met elkaar om, zoals voor het overlijden van moeder.”

Dr. mr. Fred Schonewille is legal mediator, gespecialiseerd in nalatenschapsmediation, oud-notaris en een van de oprichters van Allesovererven.nl