Vraag van de week
Mijn ouders hebben een testament met een tweetrapsmaking laten opstellen. Dat weet ik omdat mijn vader is overleden en ik volgens dit testament verwachter ben van de nalatenschap van mijn moeder. Maar wat houdt dat in; waar heb ik recht op?
De tweetrapsmaking is na een televisie-uitzending in 2010 (Radar) waarin twee notarissen kwamen vertellen over deze mogelijkheid erg populair geworden. De aantrekkelijkheid van de tweetrapsmaking zit er in dat de langstlevende echtgenoot/partner alles (de erfenis heet dan bezwaard vermogen) in eerste instantie erft en daardoor gebruik kan maken van de grote vrijstelling voor partners (€680.645 in 2022). De kinderen of andere erfgenamen zijn de verwachters van de nalatenschap van de eerst-overleden echtgenoot/partner geworden onder de opschortende voorwaarde dat de langstlevende echtgenoot/partner overlijdt. Na het overlijden van de langstlevende echtgenoot/partner erven de verwachters in de tweede trap en erven dan dus alsnog van de eerst overleden echtgenoot/partner/ouder.
De vrijheid die de bezwaarde heeft kan beperkt of uitgebreid worden in het testament van de overleden echtgenoot/partner. Zo kunnen echtgenoten/partners bepalen of de bezwaarde over de goederen uit het bezwaard vermogen mag beschikken (verkopen) of bezwaren (een hypotheek geven) en/of en hoe de bezwaarde mag interen op het bezwaard vermogen. Ook kan in het testament staan of de bezwaarde schenkingen mag doen uit het bezwaard vermogen. Waar niet aan te ontkomen valt, is de jaarlijkse rapportage aan de verwachters over de grootte van het bezwaarde vermogen. In het testament kan wel een bepaling worden opgenomen waarin de verwachters wordt gevraagd geen gebruik te maken van dit recht, maar dat is slechts een verzoek. Het is bovendien sowieso verstandig om regelmatig met de verwachters in gesprek te zijn over de grootte van het bezwaarde vermogen omdat anders na het overlijden een reconstructie moet plaatsvinden over wat nog wel en niet meer tot het bezwaard vermogen gerekend kan worden. In de regel is zo’n reconstructie niet eenvoudig en kan tot spanningen leiden, vooral bij samengestelde gezinnen.
Voor de verwachters is van belang dat de waarde van het bezwaard vermogen samenhangt met de aard van het bezit. Stijgt de waarde van de woning of dalen de aandelen in waarde die deel uitmaken van het bezwaard vermogen dan openbaart zich dat pas wanneer de verwachters hun erfenis ontvangen. Is de woning sterk in waarde gestegen of de aandelen in waarde gedaald dan heeft dat dus effect op wat de verwachters uiteindelijk ontvangen en waarover zij erfbelasting gaan betalen. Dit testament brengt in veel gevallen namelijk met zich mee dat bij het eerste overlijden van een echtpaar in veel gevallen geen erfbelasting verschuldigd is. Voorbij wordt dan gegaan aan het feit dat bij het tweede overlijden de erfbelasting alsnog om de hoek komt kijken. Is een van de vermogensbestanddelen in het bezwaard vermogen in waarde gestegen, dan kan dit zelfs leiden tot een hoger bedrag aan totale erfbelasting.
Erven als verwachters in een nalatenschap heeft veel voeten in de aarde. Het niet hoeven betalen van erfbelasting is prettig voor de langstlevende, en soms noodzakelijk als het vermogen in de stenen zit. Helaas betalen verwachters - zeker bij sterk gestegen woningprijzen – vaak per saldo veel meer erfbelasting dan ze hadden gedaan zonder tweetrapsmaking. Bovendien moet de bezwaarde regelmatig aan de verwachters laten weten waaruit het bezwaard vermogen nog bestaat, wat door veel bezwaarden als belastend wordt ervaren.
Nico van Scheijndel werkt als juridisch/fiscaal adviseur voor onder andere de Plustelefoon. Daarnaast houdt hij zich met name bezig met de afwikkeling van nalatenschappen, als executeur, boedelgevolmachtigde of adviseur vanuit zijn bedrijf Akto, uw erfcoach en meer www.akto.nu. Nico van Scheijndel is medeauteur van de almanak Erven en Schenken van Plus magazine.
