5 vragen over de 'mislukte' Wet zorg en dwang
We zijn in principe beschermd tegen onvrijwillige zorg, ook bij dementie. Denk bijvoorbeeld aan gedwongen medicijnen om iemand rustig te maken of gedwongen opname in een instelling. Dat mag alleen als het echt niet anders kan, en dan alleen zo kort mogelijk. De Wet zorg en dwang moet ons beschermen tegen onnodig lange onvrijwillige zorg, maar hij blijkt niet goed te werken. 5 vragen over deze wet en de kritiek daarop.
1 Wat is onvrijwillige zorg?
In principe mag iedereen zelf kiezen of hij een behandeling wil of niet. Maar soms is onvrijwillige zorg toch nodig, als er geen andere mogelijkheden zijn. Bijvoorbeeld als iemand een gevaar vormt voor zichzelf of voor anderen. Dat kan gebeuren bij dementie, wanneer iemand niet meer voor zichzelf zorgt en verwaarloosd raakt (gevaar voor zichzelf) Of als iemand brand dreigt te stichten doordat hij ‘snachts de oven steeds aan zet en weer in bed gaat liggen (gevaar voor anderen). Wil die persoon geen zorg, zoals toediening van voeding en medicijnen, of opname in een verpleeghuis, dan kan hij daartoe worden gedwongen volgens de Wet zorg en dwang. De wet geldt in instellingen, maar ook in de dagbesteding of thuis.
2 Wie kan onvrijwillige zorg krijgen?
In de wet worden mensen met een ‘psychogeriatrische aandoening’ genoemd. Daarmee worden ziekten bedoeld zoals dementie. Hij kan ook gelden voor mensen met een van deze ziekten: het syndroom van Korsakov, de ziekte van Huntington en niet-aangeboren hersenletsel (NAH). Verder geldt de wet ook voor mensen met een verstandelijke beperking. Voor mensen met een psychiatrische aandoening is er een tweede wet, de Wvggz. Beide wetten zijn een vervanging van de oude wet Bopz. (Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen).
3 Hoe gaat dat in zijn werk?
De onvrijwillige zorg moet in een zorgplan worden vastgelegd en besproken met de persoon zelf, naasten en zorgverleners. Dit zorgplan moet zoveel mogelijk rekening houden met de wensen van de persoon die onvrijwillige zorg krijgt. Vilans heeft een voorbeeld van zo’n stappenplan: https://www.vilans.nl/kennis/stappenplan-wet-zorg-en-dwang
De zorg moet zo kort mogelijk duren en op de minst ingrijpende manier plaats vinden. Dit plan moet steeds opnieuw worden beoordeeld - is het nog echt nodig? Verder is een verklaring van een deskundig arts vereist, of een indicatie van het CIZ voor langdurige zorg vanwege een psychogeriatrische aandoening. De hele procedure is in handen van een Wzd-functionaris, waar iedere instelling over moet beschikken. De persoon in kwestie heeft verder recht op een clientvertrouwenspersoon, die bijvoorbeeld helpt bij de gesprekken.
4 Er is stevige kritiek op de nieuwe wet. Wat zijn de bezwaren?
De wet bestaat nu ruim twee jaar, hij werd ingevoerd in januari 2020. In oktober verscheen er een eerste evaluatie van ZonMW, met maar liefst meer dan 70 aanbevelingen voor verbetering. Voornaamste kritiek: de wet is niet uitvoerbaar. Hij is veel te ingewikkeld. De zorgverleners zien met de vereiste administratieve handelingen door de bomen het bos niet meer. Ook vallen patiënten soms onder beide wetten tegelijk, waarmee de gestelde eisen al helemaal niet meer uitvoerbaar zijn. De Wzd-functionaris die alles in goede banen moet leiden, is niet altijd te vinden met de personeelstekorten in de zorg. Ook vinden zorgverleners het soms moeilijk te herkennen wanneer zorg onvrijwillig is. Een patiënt wordt wel vaker verleid of overgehaald tot bepaalde zorg, is het dan ook onvrijwillige zorg? En zo zijn er meer kritiekpunten.
Hoogleraar gezondheidsrecht Johan Legemaate was betrokken bij de evaluatie en noemt de wetten zelfs mislukt. In deze podcast van artsenblad Medisch Contact legt hij uit dat de wet te ingewikkeld is geworden.
5 Wat vind Alzheimer Nederland van de wet?
Alzheimer Nederland is minder kritisch op de Wet zorg en dwang. ‘De wet regelt zorgvuldige inzet van onvrijwillige zorg en stimuleert het zoeken naar alternatieven. Zo zorgt de wet voor betere rechtsbescherming van mensen met dementie’, aldus Alzheimer Nederland. Er is juist een ander probleem aan de hand: de wet wordt slecht toegepast. Dat zag de stichting na een peiling onder 600 mantelzorgers.
Mantelzorgers zijn het bijvoorbeeld niet altijd eens met het zorgplan en de clientvertrouwenspersoon is nauwelijks bekend.
Verder lezen:
Op deze website staat veel informatie over de Wet zorg en dwang: https://www.dwangindezorg.nl/wzd
Oproep
Heeft u ook te maken gehad met de Wet zorg en dwang, in verband met dementie? Bijvoorbeeld voor uw partner of een van uw ouders? We lezen graag uw verhaal. Mail naar gezondheid@plusmagazine.nl, onder vermelding van ‘Wet zorg en dwang’.
