HPV, herpes en andere virussen
Bij dieren kunnen sommige vormen van kanker besmettelijk zijn. Maar bij mensen is kanker niet besmettelijk, zo hebben wetenschappers en medici ons altijd verteld. Toch zijn daar wel wat kanttekeningen bij te plaatsen. Hoe zit het bijvoorbeeld met orgaantransplantatie, en zijn er virussen die kanker kunnen veroorzaken?
Kanker is volgens de definitie van KWF Kankerbestrijding een ongeremde deling van kwaadaardige lichaamscellen. Kankercellen die op de een of andere manier van de ene mens in het lichaam van een andere mens terechtkomen kunnen daar niet voortbestaan. De menselijke cellen hebben een unieke genetische code en dat geldt ook voor kankercellen. Wanneer ze in het lichaam van een ander terechtkomen worden ze onmiddellijk als lichaamsvreemd gezien en door het immuunsysteem vernietigd.
Zeldzame gevallen
Kanker is bij de mens dus niet besmettelijk. Toch zijn er zeldzame gevallen bekend waarbij kanker van het ene lichaam op het andere werd overgedragen. Zo kon in de VS een getransplanteerde nier van een vrouwelijke donor bij een man kanker veroorzaken. De vrouw bleek te lijden aan baarmoederhalskanker. De kankercellen konden bij de man toeslaan door de medicijnen die bij een transplantatie de afstotingsreactie tegen het lichaamsvreemde orgaan onderdrukken.
In een ander geval sneed een chirurg tijdens het verwijderen van een tumor bij een patiënt per ongeluk in de palm van zijn eigen linkerhand. De wond werd meteen gedesinfecteerd, maar toch ontstond later op die plek een kankergezwel. Het immuunsysteem van de chirurg had de lichaamsvreemde cellen moeten doden, maar dat gebeurde om onverklaarbare redenen niet. Het gezwel kon overigens eenvoudig weggesneden worden.
Virussen en kanker
Hoewel kanker bij mensen niet besmettelijk is, kunnen besmettelijke virussen wel kanker veroorzaken. Volgens diverse onderzoeken wordt wereldwijd een van de vijf gevallen van kanker veroorzaakt door een virus, bacterie of wormen. In het laatste geval gaat het meestal om langdurige ontstekingen door wormen en parasieten bij mensen in Afrika, het Midden-Oosten en Zuidoost-Azië. De ontstekingen kunnen leiden tot kanker.
HPV
Bij virussen zijn vooral HPV en herpes de boosdoeners. Het Humaan Papillomavirus (HPV) kan onder meer baarmoederhalskanker veroorzaken of bevorderen. Van de honderd voorkomende HP-virussen zijn de meeste onschuldig maar er zijn ook 15 kwaadaardige HPV’s. Het virus is door mannen en vrouwen overdraagbaar tijdens seksueel contact. Om die reden is de overheid een vaccinatiecampagne begonnen tegen HPV.
Herpes
Het herpesvirus kennen we vooral van de koortslip. Hierbij gaat het om het veelvoorkomende Herpes Simplex Virus (HSV 1 en 2) dat infecties aan de huid en bij de genitaliën kan verzoorzaken. Maar er is ook een zeldzame herpesvariant, HHV-8, die kanker aan huid en slijmvliezen teweeg kan brengen. Deze ziekte, Kaposi sarcoom, ontstaat soms bij mensen met een sterk verslechterde weerstand, bijvoorbeeld mensen met Aids.
Epstein-Bar
Een andere nare vorm van herpes is het Epstein-Bar Virus (EBV), die kan leiden tot kanker aan de lymfeklieren. En dan zijn er nog de Hepatitusvirussen B en C, die leverkanker kunnen veroorzaken. Van één bacteriesoort, helicobacter pylori, is bekend dat die soms kanker aan de maagwand kan veroorzaken, meestal pas na een langdurige maagzweerontsteking.
Tasmaanse duivel
Bij dieren komen wel besmettelijke kankers voor. Het meest bekend is een besmettelijke gezichtskanker die in 1996 bij een op Tasmanië levend buideldier werd geconstateerd, de Tasmaanse duivel. De ziekte wordt waarschijnlijk tijdens gevechten door beten in de kop overgebracht.
Het DNA van de kankercellen is onlangs geanalyseerd. De bij het onderzoek betrokken Tasmaanse immunoloog prof. Gregory Woods vermoedt dat toevallige veranderingen in het DNA van de cellen de besmetting van de ziekte tussen de dieren mogelijk maakt. Woods denkt dat zoiets ooit ook bij de mens zou kunnen gebeuren, als bij groepen mensen sprake is van een onderling kleine genetische variatie. Bij de buideldieren is er mogelijk ook sprake van inteelt waardoor kankercellen niet altijd als lichaamsvreemd worden beschouwd. Door de tumorgezwellen aan hun kop stoppen de dieren met eten, waarna ze overlijden.
Bij kippen en katten kan leukemie ontstaan door een virus. Ook bij honden kan een besmettelijke kanker voorkomen: Stickers sarcoom. Het is een seksueel overdraagbare ziekte. In veel gevallen is het immuunsysteem van honden in staat om de kwaadaardige cellen te doden. De ziekte kan ook met chemotherapie of een chirurgische ingreep bestreden worden.
