Longkanker: geen operatie maar echo

Oud: bij longkankerpatiënten kunnen ook de lymfeklieren tussen de longen zijn aangedaan. Tot voor kort was een kijkoperatie nodig om dat te controleren. Gevolg: ziekenhuisopname, litteken, kans op complicaties en dikwijls een verkeerde uitslag (met ongunstige behandeling).
Nieuw: kijkoperatie is niet meer nodig dankzij echo-endoscopie (kijken met een dun slangetje, lampje en kleine camera). Resultaat is even goed.
Waar wordt het toegepast: in elke regio is minstens één ziekenhuis dat het onderzoek kan uitvoeren. De eigen specialist kan daar naartoe verwijzen.

Bij mensen met longkanker is het belangrijk om te weten of ook de lymfeklieren tussen de longen zijn aangedaan. Blijkt dat de lymfeklieren 'schoon' zijn, dan is de eerste keus een longoperatie. Zijn ze wel aangetast, dan hebben chemotherapie en bestraling de voorkeur.
 
"Traditioneel gebeurde het lymfeklieronderzoek door middel van een kijkoperatie", vertelt longarts Jouke Annema van het Leids Universitair Medisch Centrum. "Dat betekende een opname van twee dagen, een kijkoperatie onder volledige narcose en een litteken op de borst. Plus het risico van de complicaties die bij een operatie kunnen optreden."

Foute uitslag

Eén op de vijf keer geeft zo’n kijkoperatie een foute uitslag; het lijkt alsof er geen uitzaaiingen zijn, maar dat blijkt later toch wel het geval. Annema: "Die mensen krijgen daarna door de foute uitslag een longoperatie, terwijl chemo-therapie en bestraling hen betere overlevingskansen zouden geven."

Geen narcose nodig

Sinds 1 mei 2011 is er een nieuwe nationale richtlijn voor onderzoek van longtumoren. In plaats van een kijkoperatie wordt echo-endoscopie aanbevolen bij patiënten die mogelijk klieruitzaaiingen hebben. Een echo-endoscoop is een dun slangetje met een lampje en een klein cameraatje. Je kunt er ook klieren mee aanprikken om weefsel te onderzoeken. In elke regio is minstens één ziekenhuis dat het onderzoek kan uitvoeren.

Annema: "Soms is het nodig om daarna nog een kijkoperatie te doen, maar meestal is echo-endoscopie voldoende." Het onderzoek is een stuk minder belastend dan een kijkoperatie. "De patiënt krijgt geen narcose maar een lage dosis slaapmiddel, en een keelverdoving om het slangetje door te slikken. Het onderzoek duurt twintig minuten en na anderhalf uur kun
je weer naar huis."
 
Dat het echo-onderzoek nu de standaard is, is mede te danken aan de creativiteit van Annema. Jaren geleden deed hij onderzoek met een echoapparaat dat gebruikt werd om de alvleesklier te bekijken. Annema: "Op weg naar de alvleesklier kom je dan langs het gebied tussen de longen. Ik dacht: Wat zou het mooi zijn als je met dit apparaat klierweefsel tussen de longen zou kunnen weghalen. Ik werd er echt door gegrepen. Een echografie geeft immers veel minder kans op complicaties dan een kijkoperatie."

Minder onnodige operaties

Het bleek te werken: via de slokdarm kon hij de klieren in de borstkas bereiken. Hij toonde aan dat het aanprikken van de lymfeklieren via geluidsgolven veel kijkoperaties kan voorkomen. Later haalde hij nog een kleiner broertje van het apparaat naar Nederland, dat via de luchtpijp wordt ingebracht. Annema: "Als je beide apparaten gebruikt, kun je het hele gebied tussen de longen beter in kaart brengen dan met een kijkoperatie. De uitbreiding van longkanker kan beter worden vastgesteld. Dat is van groot belang voor een optimale behandeling. Het betekent een halvering van het aantal onnodige longoperaties. Een prachtig resultaat."