Nieuwe vrienden maken

Ik ben veel vrienden en vriendinnen kwijtgeraakt in de loop van mijn leven. Schoolvriendinnen die ik uit het oog verloor, hartsvriendinnen die ongewild uit mijn leven weggleden en vrienden van vrienden die door echtscheidingen het veld moesten ruimen. Ik ben daarin niet uniek. 53 procent van de Pluslezers deelt mijn lot; ook bij hen is de vriendenkring vooral kleiner geworden in de loop der jaren. De genadeslag was mijn verhuizing, waardoor mijn zorgvuldig in elkaar geknutselde sociale leven als een wankel kaartenhuis in elkaar stortte en ik helemaal opnieuw moest beginnen. Terug naar af.

Vrienden zijn van levensbelang

Het aantal beste vrienden is bepalend voor hoe eenzaam iemand zich voelt, aldus de Duitse neuroloog Manfred Spitzer. De meeste mensen hebben een handjevol beste vrienden. Het zijn degenen die met een pannetje soep op de stoep staan als je ziek bent of je stimuleren om die droombaan niet te laten lopen. Beste vrienden, goede vrienden en kennissen zijn belangrijk, maar een groot netwerk is geen garantie tegen eenzaamheid en ook niet per se nodig. Spitzer: “Een vriend die je door dik en dun steunt, is waardevoller dan 500 virtuele ­kennissen in een onlinenetwerk.”

Vrienden zijn de haarlemmerolie tegen allerlei kwalen, zo blijkt keer op keer uit wetenschappelijk onderzoek. Prof. dr. Beate Volker, hoogleraar sociologie aan de Universiteit van Amsterdam, zegt hierover: “Vrienden houden je gezonder, ze zijn een buffer tegen stress en versterken je immuunsysteem. Wie vrienden heeft, is minder vatbaar voor ziekte, leeft langer en is gezonder en gelukkiger. En als je dan tóch ziek bent, helpen vrienden je te herstellen. Omdat ze je fruit ­komen brengen of iets anders liefs doen, maar ook omdát je ze hebt.”

Uit je comfortzone komen

Daar sta ik dan, in mijn nieuwe woonplaats. Zonder vrienden in de buurt. Lévensgevaarlijk, als ik Volker mag geloven. Ik stroop mijn mouwen op en ga aan de slag. Vrienden maken. Maar hoe? En kan het eigenlijk nog wel, op mijn leeftijd? Vroeger maakte ik moeiteloos vrienden bij de vleet. Ik volgde een opleiding en was omringd met mensen die verdraaid veel op mij leken. We kwamen elkaar constant tegen, gingen samen naar de film, met elkaar sporten en studeren. Vrienden waren er altijd. Volker: “En nu ben je 60. In deze levensfase is nieuwe vrienden maken een actief besluit dat je neemt. Het betekent dat je uit je comfortzone moet komen. Je komt elkaar nu minder vanzelfsprekend tegen en iedereen heeft een volle agenda.” Net als ikzelf ging 38 procent van de Pluslezers de afgelopen jaren actief op zoek naar nieuwe contacten. Een derde van de Pluslezers voelt de hete adem van de eenzaamheid in de nek en wil nu alvast vrienden maken, om te voorkomen dat er later eenzaamheid om de hoek komt kijken. “Ik heb geen kinderen en heb altijd gezorgd voor mijn moeder. Pas toen zij stierf, besefte ik hoe klein mijn ­netwerk was geworden.”

‘We kenden elkaar eigenlijk niet en toch was er een klik’

Ine van Venrooij (67) sloot vriendschap met de zusjes Jo (81) en Geke (84).
"In 2018 waren mijn man Wiel en ik 35 jaar getrouwd en om dat te vieren maakten we vanuit Maastricht een busreis naar Rügen. Wiel was epilepsie- en parkinsonpatiënt, maar zijn ziektes stonden deze busreis niet in de weg. Wel was zijn denken vertraagd, maar zolang ik alles regelde lukte het samen prima. Tijdens de reis ontmoetten we twee zussen uit Friesland. We raakten met elkaar in gesprek over elkaars leven. Zij waren heel geïnteresseerd in hoe Wiel en ik ondanks zijn ziekte tevreden waren over hoe ons leven was gelopen en onze positieve insteek hierin. Bij het afscheid gaven ze ons een blauwe steen cadeau, die symbool stond voor verbinding. Die hadden ze speciaal voor ons gekocht, omdat zij de ontmoeting met ons zo waardevol vonden. Drie maanden later overleed Wiel aan uitgezaaide kanker. Per mail had ik de zusjes op de hoogte gehouden, na Wiels overlijden gingen we ook appen en bellen. Ik heb fijne familie en vrienden, maar die hebben hun partner nog. De zusjes zijn zelf ook al langer weduwe en ze wisten precies waar ik doorheen ging. Ik vond bij hen een luisterend oor, begrip en kon altijd bij hen terecht om mijn gevoelens te delen. Heel apart, want we kenden elkaar eigenlijk niet en toch was er een klik. In het afgelopen jaar hebben we elkaar al een paar keer bezocht. Ze zijn heel jong van hart en geïnteresseerd in de wereld. Bij hen thuis zag ik dat ze hun ­levens hadden geborduurd in een schilderij. Dat vond ik zo leuk dat ik dat ook ben gaan doen. Ik ben dankbaar dat deze speciale, warme vriendschap op mijn pad is gekomen en ik hoop dan ook dat ons nog enige tijd samen gegeven wordt.”

Vrienden lijken op elkaar

Beate Volker legt uit dat er een basale voorwaarde voor vriendschap is die uit alle onderzoeken steeds weer naar voren komt: vrienden lijken op elkaar. In leeftijd, achtergrond, opleiding en sekse. Vriendschappen tussen verschillende generaties zijn bijvoorbeeld zeldzaam. Datzelfde geldt voor vriendschappen tussen mannen en vrouwen. Iedereen zoekt zijn of haar gelijke op.

Pluslezers onderschrijven dat. Ze vinden het vooral fijn als eventuele nieuwe vrienden dezelfde interesses hebben (63 procent) en dezelfde normen en waarden delen (65 procent). Maar het allerbelangrijkst vinden ze dat er sprake is van wederzijds vertrouwen en respect (74 procent).

Als ik naar mijzelf kijk: ik ben ogenschijnlijk niet op zoek naar iemand die mijn spiegelbeeld is. Maar toch… degene met wie ik nu wel écht ­bevriend ben is een vrouw, even oud als ik, ze houdt van lezen en schrijft een boek. Tja.

Anders dan vroeger

Ik vind het lastiger dan vroeger om nieuwe vrienden te maken, ik stoot regelmatig mijn neus. Bijna 30 procent van de Pluslezers ervaart hetzelfde als ik. Ze vinden het vooral ingewikkeld omdat ‘iedereen zo op zichzelf is’. Pluslezers die actief op zoek zijn naar nieuwe vrienden komen genoeg aardige mensen tegen, maar niet iemand die écht een vriend of vriendin kan zijn. “De mensen die ik ontmoet, hebben al vriendschappen. Die zitten niet op mij te wachten.”

31 procent van de Pluslezers is trouwens een stuk zorgelozer dan ikzelf. Zij vinden het helemaal niet ingewikkeld om nieuwe mensen in hun leven toe te laten. Waar heb ik het eigenlijk over? “Ik heb altijd vrienden kunnen maken en nu ook”, zo zeggen zij.

Zelf initiatief nemen

Vrienden maken kost tijd, je bent niet van de ene op de andere dag elkaars vriend of vriendin. Eén op de tien Pluslezers is huiverig om initiatief te nemen, uit angst om afgewezen te worden. Beate Volker begrijpt dat maar al te goed: “Zelf de eerste stap zetten is niet gemakkelijk. Ben je lid van een club? Nodig iemand die je aardig vindt eens uit om koffie te drinken. Houd het klein en vrijblijvend. Geef de ander de ruimte. Het is moeilijk, want je wilt niet afgewezen worden. Niemand wil afgewezen worden, maar toch moet je het risico nemen.” Een risico met een fikse beloning als het lukt. Want driekwart van de ondervraagden vindt minstens één van hun nieuwe vriendschappen even dierbaar als de verbintenissen die al een leven lang meegaan: “Het maakt niet uit hoe lang je elkaar kent, als je je maar op je gemak voelt bij elkaar.”

Als het op vriendschap aankomt ben ik niet flexibel, zo ontdekte ik. De vriendinnen die ik kwijtraakte zitten nog altijd gegoten in het beton van mijn hart. En mijn nieuwe kennissen lukt het maar mondjesmaat om een eigen plekje te veroveren. Nieuwe contacten hebben een flinke achterstand en genoeg Pluslezers herkennen dat: “Oude vriendschappen hebben toch meer inhoud, waarde, rijkdom.”

Vrijwilligerswerk en de buurt

40 procent van de ondervraagden kreeg er de afgelopen jaren één of meer vrienden bij. Pluslezers liepen hun toekomstige zielsverwanten tegen het lijf op de seniorenvereniging, in de flat, op vakantie, op de bridgeclub, op dansles, bij de tramhalte en in de buurt. De jackpot voor nieuwe vriendschappen is het doen van vrijwilligerswerk. Vrijwilligerswerk is ideaal, vindt Beate Volker. “Je bent actief, je doet iets positiefs en dat straal je uit. Je bent niet in de vragende rol en bovendien is de kans groot dat je gelijkgestemden ontmoet.”

‘Dat Roel een echte vriend is, merkte ik toen ik ziek werd’

Arie Menken (73) raakte twee jaar geleden bevriend met Roel Ras (72).
"Misschien moet je wat meer moeite doen dan vroeger, maar als je op ­mensen afstapt en je openstelt, dan komt de vriendschap ook. Roel is mijn nieuwe vriend in Emmen. Daar verhuisden mijn vrouw en ik twee jaar geleden naartoe. We hadden bijna tien jaar met tussenpozen in Australië gewoond, waar we onze dochter en haar man hielpen met het opzetten van een bedrijf. In Ermelo, waar onze andere twee kinderen wonen, ­wilden we een huis kopen maar dat lukte niet. Wel kwamen we in een fijn huis in Emmen terecht. Ik werd lid van de tennisclub en sloot me aan bij een ­seniorenclubje dat elke maandagochtend tennist. Daar ontmoette ik Roel. Ook hij woonde nog niet zo lang in Emmen, we moesten er allebei onze draai vinden. Op een dag kwam ik zijn tuin bekijken en bij de koffie hebben we toen enorm zitten kleppen. Hij bleek jarenlang te hebben lesgegeven op de bakkersschool in Wageningen, de stad waar ik geboren en getogen ben. Dat schiep een band. Nu komen we regelmatig bij elkaar over de vloer voor een borrel of we eten samen. Ook onze partners kunnen prima met elkaar opschieten. Dat Roel een echte vriend is, merkte ik toen ik ziek werd. Nadat ik vorig jaar voor prostaatkanker werd behandeld, was ik erg moe. Toch wilde ik blijven tennissen en Roel hield dan echt rekening met me. ‘Als het niet gaat, stoppen we gewoon, hoor’, zei hij dan. Ik kan goed met hem praten over mijn ziekte. Hij luistert en hij leeft heel erg mee. Op zijn beurt deelt hij met mij weer dingen die in zijn leven niet zo vlekkeloos verlopen.”

480 vrienden op Facebook

Voor het ontmoeten van bondgenoten moet je toch vooral de deur uit, die vind je niet in de online-wereld op je computer. Al denkt Beate ­Volker niet negatief over sociale media. “De vrees dat contacten verwateren door sociale media is onnodig. Sociale media en WhatsApp zijn een middel om af te spreken, om contact te houden met je vrienden. Je ziet wel dat zogenaamde zwakke relaties exploderen vanwege Facebook of Instagram. Je hebt mensen ontmoet op een feestje, een tijdje met elkaar gepraat, en daarna krijg je een uitnodiging via Facebook om vrienden te worden.” Dan zit je natuurlijk zo aan de 480 ‘vrienden’.

Voor 59 procent van de ondervraagden helpt WhatsApp bij het onderhouden van vriendschappen. De honderden ‘vrienden’ die jongeren hebben op Facebook of Instagram, vinden bijna alle Pluslezers geen échte vrienden.

Een schamele 5 procent van de Pluslezers kreeg nieuwe vrienden via een online ontmoetingsplatform zoals Klup of Max50plusnet, maar bijna de helft van de ondervraagden vindt dat wél een optie voor de toekomst.

Online vrienden maken? Zo lukt het wel. 

De overheid is aan zet

We worden ouder, wonen langer thuis. Zorg aan huis, geschikte woonruimte en eenzaamheid zijn dé hete hangijzers van de toekomst. Sociologe Volker vindt dat de overheid op een veel doeltreffender manier de kansen moet vergroten voor dorps- en stadgenoten om elkaar te ontmoeten. Met plantsoenen, buurthuizen, de organisatie van activiteiten. Nieuwe woonvormen zijn er nog maar mondjesmaat en ondervinden veel hinder van wetten en regels. In Zwolle staat nu de eerste Knarrenhof, een hofje voor senioren. Iedere bewoner tekende een sociaal contract om een goede buur te zijn en elkaar hulp te bieden. Het is een prima woonplek om nieuwe vriendschappen te sluiten. Gemeenten zijn enthousiast over het concept, maar verkopen hun grond vervolgens toch liever voor veel geld aan projectontwikkelaars dan aan een nieuwe Knarrenhof. Een ander indrukwekkend voorbeeld is de senioren-woonwijk ParkEntree in Schiedam, waar 50-plussers als méér dan goede buren met elkaar ­samenleven. 

Cijfers

• 53% van de Pluslezers raakt in de loop van hun leven meer ­vrienden kwijt dan dat er vrienden bijkwamen.
• 52% van de Pluslezers heeft ruimte voor nieuwe ­vriendschappen en heeft daar ook ­behoefte aan.
• 38% van de Pluslezers ging de afgelopen tien jaar actief op zoek naar nieuwe contacten. 33% deed dat onder andere om te voorkomen dat hij of zij later eenzaam wordt: een netwerk is belangrijk.
• 30% van de Pluslezers vindt het lastiger dan vroeger om nieuwe vriendschappen te sluiten. Dat is vooral lastig omdat iedereen zo op zichzelf is (46%).
• 35% vindt het moeilijk om op ­iemand af te stappen. 11% is bang om afgewezen te worden en 26% vindt het spannend om zelf initiatief te nemen.
• 5% sloot nieuwe vriendschappen via een online ontmoetingsplatform zoals Klup of Max50plusnet. En voor 45% is dat ook wel een optie.
• 40% kreeg er de afgelopen jaren minstens één nieuwe vriend of vriendin bij. Vooral via vrijwilligerswerk (30%), in de straat of buurt (26%) of op de sportclub (23%).
• 74% vindt de nieuwe vriendschappen even dierbaar als de vriendschappen die al een heel leven lang mee gaan.