Wanneer de menstruatie uitblijft

Sommige vrouwen menstrueren nooit, omdat ze nooit in de puberteit raken. Dit wordt wel primaire amenorroe genoemd. Als de menstruatie wel op gang komt, maar op een ongewoon moment stopt, is er sprake van secundaire amenorroe. Natuurlijk zijn er een aantal momenten dat het uitblijven wel normaal is, bijvoorbeeld voor de puberteit, tijdens een zwangerschap of het geven van borstvoeding en na de menopauze.

Ook op andere momenten heeft het wegblijven van de menstruatie vaak een natuurlijk oorzaak en komt het bij het wegnemen van die oorzaak vanzelf weer op gang. Maar niet altijd. Overleggen met je huisarts is bijna altijd een goed idee.

De meest voorkomende oorzaken zijn:

1. Stress

Langdurige stress heeft een grote invloed op het lichaam. Uw lichaam verkeert dan continu in staat van paraatheid, waardoor andere lichaamsprocessen worden stilgelegd of afgezwakt. De menstruatiecyclus is er hier eentje van. Vanuit de hersenen worden minder hormonen geproduceerd die de eierstokken stimuleren. Deze maken vervolgens minder oestrogenen waardoor de eisprong vertraagd of helemaal niet plaats vindt.

2. Te snel afvallen of ondergewicht

Voor een zwangerschap heeft het lichaam energie nodig, vandaar dat er bij een tekort aan lichaamsvet geen eisprong plaats vindt. Naast een tekort aan energie, raakt ook de hormoonhuishouding verstoort. Te snel afvallen, een eetstoornis of ondergewicht geven spanningen in het lichaam; net als bij stress worden andere lichaamsprocessen daarom afgezwakt. Daardoor blijft de menstruatie uit. Meestal komt deze vanzelf op gang zodra u weer een gezond gewicht hebt.

3. Medicijngebruik

Het bekendste voorbeeld van een geneesmiddel dat de menstruatiecyclus blokkeert, is natuurlijk de anticonceptiepil. Ook na het stoppen met de pil kan het enige tijd duren voordat de cyclus weer normaal is. Daarnaast hebben onder andere het spiraaltje, de nuvaring en de prikpil een soortgelijk effect. Er zijn echter ook andere middelen die als bijwerking hebben dat de menstruatie wegblijft. Voorbeelden zijn antidepressiva en antipsychotica.

4. Overgewicht

Ook vrouwen met overgewicht hebben vaak een verminderd aantal eisprongen en dus uitblijvende menstruaties. Dit geldt sterker voor de zogenaamde appels dan voor vrouwen met een peerfiguur. Buikvet leidt namelijk tot verhoogde insulinespiegels, wat de groei van follikels kan verstoren. Vrouwen die aanleg hebben voor het polycysteus-ovariumsyndroom (PCOS) krijgen dit eerder als ze dikker worden. Deze aandoening geeft ook een verstoring in de rijping van de follikels.

5. Te veel lichaamsbeweging

U hoort wel eens dat bij ballerina’s of topatleten de ongesteldheid wegblijft tijdens een strikt trainingsprogramma. Het effect van zeer intensieve sport op het lichaam is eigenlijk te vergelijken met het effect van een eetstoornis of stress. Het kan op zich geen kwaad als dit tijdelijk gebeurt. Meestal komt de cyclus vanzelf weer op gang als u iets minder hard traint.

6. Ziekte

Hormonale schommelingen kunnen ontstaan vanuit ieder orgaan dat bij de voortplanting betrokken is, maar ook vanuit de hersenen of schildklier. Als de schildklier niet goed werkt, komen er te weinig of te veel hormonen vrij. Stoornissen kunnen het gevolg zijn van een infectie of operatie, een tumor, chemotherapie of een auto-immuunziekte. PCOS veroorzaakt ook hormonale stoornissen. Net als het Cushing-syndroom.

Ook door tijdelijke ziekte, zowel kort- als langdurend, kan de menstruatie wegblijven. Bijvoorbeeld door hoge koorts of een hevige bacteriële of virale infectie.

7. Verstoord dag/nachtritme

De menstruatiecyclus draait mee met de biologische klok. Bij een verstoord dag- en nachtritme - bijvoorbeeld door ploegendiensten - kan de menstruatiecyclus wegblijven. Als u een standaard afwijkend ritme voert, past de menstruatiecyclus zich aan. Bij wisselende diensten is de verstoring soms blijvend.

8. Overgang

Al voor de overgang echt zijn intrede doet, kunt u last krijgen van een onregelmatige of wegblijvende menstruatie. Meestal begint dit rond 45-jarige leeftijd en hormonale schommelingen zijn de boosdoener. Als de menstruatie langer wegblijft, bent u waarschijnlijk in de overgang. Vaak zijn er dan ook andere verschijnselen zoals opvliegers, nachtelijk zweten of een droge vagina. Bij ongeveer de helft van de vrouwen is de menstruatie rond het 51e levensjaar gestopt.