Het geschiedenisonderwijs in ons land staat op een (te) laag pitje, zo horen we steeds vaker. Of dat met de rechtsgeschiedenis, onderwezen aan de juridische faculteiten, ook het geval is zou ik niet weten. Hoewel ik het ergste vrees.
Op Plusonline.nl bieden we iedereen de kans gratis kennis te maken met Plus Magazine. Hét maandblad bomvol informatie en inspiratie. Maar deze artikelen, dossiers en columns maken kost veel tijd en geld. Wilt u meer? Overweeg dan ook een abonnement op Plus Magazine.
Want wat heb je daar nu aan, hoor ik studenten denken. Nou, dat zal ik u vertellen. Behalve het algemeen vormend karakter kom je zo nu en dan zaken tegen die schreeuwen om enige rechtshistorische kennis. Gelukkig is die bij onze rechtbanken niet (geheel) verdwenen, zo leert een recente zaak.
Het begon in 1718, toen de gereformeerde Diaconie van Eindhoven een perceel land kocht in de historische binnenstad. Daarop stonden op enig moment drie diaconiehuisjes en een groot huis, de Bonte Mantel genaamd. Dit huis werd in 1755 door de Diaconie met bijbehorende grond verkocht. Afgesproken werd dat de nieuwe eigenaar – net zoals de laatste huurster – via een gangetje langs de diaconiehuisjes naar de openbare weg mocht blijven gaan. In feite een achterom. Dat steegje was sindsdien altijd intact gebleven.
Eeuwen later werden appartementen gebouwd op het perceel van de Bonte Mantel. Die hadden echter geen voordeur meer aan de straat. Niks aan de hand, dacht de projectontwikkelaar, want de toekomstige bewoners konden via het gangetje langs de voormalige diaconiehuisjes de openbare weg bereiken.
Dat zag de eigenaar van het meest getroffen diaconiehuisje niet zitten. Weliswaar was het gangetje al die tijd als incidenteel achterom in gebruik gebleven, maar niet als hoofdingang. Aan de straatkant stond niet voor niets een afsluitbaar hek. Met die nieuwe appartementen zou het een komen en gaan worden van bewoners, bezoekers en bezorgers.
Het liep uit op een proces. De kernvraag die de rechter moest beantwoorden: is in 1755 een zakelijk recht van overpad gevestigd, dat honderden jaren later nog steeds van kracht is? Of ging het slechts om een enkele afspraak met de koper van de Bonte Mantel in 1755, die was komen te vervallen toen laatstgenoemde overleed?
Ja, hoe zat dat nou in de 18de eeuw? Volgens de rechter kónden zakelijke rechten, anders dan tegenwoordig, wel degelijk worden gevestigd door een enkele afspraak tussen twee grondeigenaren, mits gevolgd door de daadwerkelijke uitoefening van dat recht. Dus het kón wel, maar het hoefde niet.
Waar het op neerkwam was dat moest worden achterhaald wat in 1755 precies bedoeld was. Tja, nu kunnen rechters veel, maar dit vormde toch echt een uitdaging. Getuigen waren al bijna 250 jaar dood en begraven. En latere aktes boden geen uitsluitsel. Dus ging de rechter zelf bedenken wat – gelet op de feitelijke gang van zaken – het meest voor de hand lag.
Met de ogen van nu werd gekeken naar een situatie in het verre verleden. Na rijp beraad kwam de rechter tot de conclusie dat toentertijd wel degelijk bedoeld was een zakelijk recht te vestigen, dat een recht van voetpad garandeerde aan de opvolgende eigenaren van het perceel waarop toen de Bonte Mantel was gebouwd. Dus moest de steeg open voor de bewoners van de nieuwe appartementen. Tja, zo’n oude binnenstad is een en al geschiedenis. En sommige rechten gaan nooit voorbij. Ook al was iedereen die al lang vergeten.
Televisiepersoonlijkheid mr. Frank Visser (72) geeft elke maand een kijkje in de keuken van de rechtspraak.
Op Plusonline.nl bieden we iedereen de kans gratis kennis te maken met Plus Magazine. Hét maandblad bomvol informatie en inspiratie. Maar deze artikelen, dossiers en columns maken kost veel tijd en geld. Wilt u meer? Overweeg dan ook een abonnement op Plus Magazine.
