Op de bres met hartspecialist Angela Maas

Acute, hevige pijn op de borst, dat is wat mannen voelen als ze een hartinfarct of slagaderverkalking hebben. Bij vrouwen uit het zich anders. Ze zijn kortademig, oververmoeid, duizelig. Ze hebben slaapproblemen of hartkloppingen. Klachten die soms al jaren voortsudderen. Vrouwen herkennen deze symptomen lang niet altijd, maar artsen ook niet. Frustrerend, vindt Angela Maas. Daarom blijft ze het van de daken roepen: mannen- en vrouwenharten zijn verschillend. Benader ze dan ook zo!

U verkondigt deze boodschap al ruim 25 jaar. Hoe kan het dat de klachten die vrouwen hebben nog steeds niet goed worden ­geïnterpreteerd?

“Dat komt ten dele door een gebrek aan kennis. Veel mensen denken nog steeds dat hart- en vaatziekten mannenziekten zijn. Maar er gaan meer vrouwen aan dood dan mannen – bij vrouwen is het wereldwijd zelfs doodsoorzaak nummer één. Toch komen zowel vrouwelijke patiënten als artsen niet snel op het idee dat de klachten misschien door een slecht functionerend hart worden veroorzaakt. Een hartinfarct bij vrouwen uit zich bijvoorbeeld meestal ook anders dan bij mannen, omdat er een andere oorzaak aan ten grondslag ligt. Bij vrouwen zie je meer spasmen, verkrampingen. Daardoor hebben ze een golvend klachtenpatroon met pijn op hun borst en luchttekort. Die pijn kan doortrekken naar hun bovenbuik, oksel, kaak en het gebied tussen hun schouderbladen. Dat weet niet iedereen.”

Zijn er nog andere redenen?

“Cardiologie is van oorsprong een mannenberoep, met een mannelijke insteek. Het vak heeft zich vooral op technisch gebied ontwikkeld: dotteren, het aanmeten van pace­makers, hartfilmpjes maken. Maar de standaard-hartfilmpjes (ECG) zijn afgeleid van de mannelijke norm en minder geschikt om vrouwenklachten mee te duiden. De vorm van de borstkas van vrouwen is anders en er zit borstweefsel in de weg. Dat geeft een vertekend beeld. Daar moet je rekening mee houden als je zo’n hartfilmpje bekijkt. De oude garde hartspecialisten staat er doorgaans niet voor open dat er op dit gebied verschillen bestaan tussen mannen en vrouwen. ‘Dokter Maas is gek’, zeggen ze dan, ‘die moet naar de Efteling, want ze gelooft nog in sprookjes.’”

Wat betekent dat voor vrouwen met hartklachten?

“Dat ze niet serieus genomen worden. Vanmorgen nog sprak ik een vrouw tijdens mijn spreekuur die op jonge leeftijd, dus onder de 50 jaar, een hartinfarct heeft gehad. Ze zit in een praatgroep met lotgenoten en vertelde me dat nog steeds veel vrouwen geschokt zijn door de horkerige manier waarop de hartspecialist hen behandelt. ‘Het valt wel mee mevrouwtje. Het zit vast tussen uw oren’, zegt zo’n arts dan. Omdat vrouwen geen klassieke, mannelijke hartinfarcten hebben, met de daarbij behorende symptomen. Maar vrouwen hebben geen vage klachten, geen rare infarcten, het zijn typisch vrouwelijke infarcten met bijbehorende klachten. Dat deze symptomen niet serieus worden genomen, is zeer onaangenaam voor de patiënten. Bovendien worden hierdoor hartinfarcten gemist en niet goed nabehandeld. Dat kan dodelijke gevolgen hebben.”

Kunnen vrouwen hier zelf ook wat aan doen?

“Dat denk ik wel. Ten eerste kunnen vrouwen beter direct vertellen waar ze last van hebben. Dus niet eerst over de trouwerij van een neef beginnen waar een tante plotseling omviel, maar gewoon zeggen: dit is mijn probleem. Een arts heeft weinig tijd, dus kom snel ter zake. Verder raad ik vrouwen aan om hun klachten niet te interpreteren, maar slechts te rapporteren. Niet hardop gaan denken hoe het komt: ‘Ik ben ook heel druk geweest’ of ‘Mijn moeder is net overleden’, maar gewoon zeggen waar je last van hebt. Zonder schaamte of schuldgevoel. Sta erop serieus genomen te worden. Laat je niet afschepen. Vraag waar de benauwdheid en de hartkloppingen die je eventueel voelt vandaan kunnen komen en of er iets aan te doen is. Een arts kan bijvoorbeeld je bloeddruk meten of de hoogte van je cholesterol laten testen. Het kan gebeuren dat er geen verklaring voor is. Dat moet een arts dan wel grondig onderbouwen door mogelijke oorzaken weg te strepen.
Nog een laatste tip: zorg dat je geen kostbare tijd verliest. Wanneer een man pijn op de borst heeft, belt hij meteen een arts. Wanneer vrouwen zich kortademig voelen of oververmoeid, denken ze vaak dat het aan hen ligt, dat het wel niks ernstigs zal zijn. Vrouwen komen na een hartinfarct gemiddeld dertig minuten tot enkele uren later het ziekenhuis binnen dan mannen. Dat wordt dus mede veroorzaakt door henzelf.”

U zei ooit: een mannenhart heeft het zwaar rond de 50 jaar, een vrouwenhart rond de 60 jaar.
Kunt u dat uitleggen?

“Vrouwen worden een lange tijd beschermd door de aanwezigheid van oestrogene hormonen. Dat houdt de vaatveroudering tegen, een van de oorzaken van hart- en vaatziekten. Na de overgang maken vrouwen een inhaalslag. Ze krijgen meer infarcten, beroertes en hartfalen. Dat komt onder andere doordat de productie van oestrogene hormonen afneemt. Daar hebben hun hart en bloedvaten onder te lijden. Mannen kennen die bescherming niet omdat ze hun leven lang nauwelijks oestrogenen aanmaken. Hun hart gaat al slijtage vertonen rond hun 50ste.”

Niet iedereen neemt uw missie – betere cardiologische zorg voor vrouwen – serieus. Hoe gaat u daarmee om?

“Ik heb hoon en minachting over me heen gekregen. Op een dag zei een cardioloog zelfs tegen me: ‘Ik ga letterlijk kotsen als ik het woord “gender” hoor.’ Toen ik in 2003 begon met een cardiologisch spreekuur speciaal voor vrouwen, waren er huisartsen en specialisten die riepen: ‘Dit is een gril. We gaan ervoor zorgen dat het weer verdwijnt.’ Die weerstand maakt me soms verdrietig en gefrustreerd, maar ik heb me er nooit door laten weerhouden. Weerstand ondervinden is een gevolg van op de troepen vooruitlopen. Wel heb ik af en toe een coach in de hand genomen. Ik leerde onder andere om niet verbeten te worden. Daar heeft namelijk niemand baat bij.”

Wat zijn de lichtpuntjes in uw strijd?

“Onlangs is in Amerika een richtlijn verschenen voor hartinfarcten bij vrouwen: hoe je ze herkent, met welke klachten ze gepaard kunnen gaan, hoe je ze het best behandelt en wat we nog moeten onderzoeken. Het voor mij echt een lichtpunt. Omdat ik mij hierdoor bevestigd voel in wat ik al jaren zeg, maar natuurlijk vooral omdat het op den duur levens gaat redden.”

CV

Angela Maas (59) studeerde ­geneeskunde in Gro­ningen. Van 1988 tot 1992 werkte ze als cardioloog in Arnhem, daarna tot 2012 in de Isala Klinieken in Zwolle. Sinds 2012 is ze hoogleraar Cardiologie voor vrouwen aan het Radboudumc in ­Nijmegen. Samen met Toine Lagro, hoogleraar Vrouwenstudies Medische Wetenschappen, schreef ze Handboek gynaecardiologie, vrouwspecifieke cardiologie in de praktijk. Ook houdt ze regelmatig lezingen over haar vakgebied. Maas is getrouwd en heeft twee zoons van 26 en 25 jaar. De oudste is ­autistisch en woont in een beschermde woongroep. De jongste is ­wiskundige en werkt aan zijn promotie in ­Cambridge.