Interview: 'Praat erover, want je bent echt niet de enige'

Steeds meer Nederlanders worden slachtoffer van 'pig butchering', een combinatie van datingfraude en beleggingsfraude, zo stelt de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB). De NVB is samen met Slachtofferhulp en de politie een campagne gestart waarin slachtoffers worden opgeroepen aangifte te doen. "Deze nieuwe vorm van oplichting brengt veel schaamte met zich mee, waardoor gedupeerden het verhaal vaak voor zichzelf houden", aldus de organisaties.

Pig butchering is een relatief nieuw fenomeen. Wat maakt dat deze specifieke vorm van online datingfraude zo ingrijpend is voor de slachtoffers? 

Rebecca Smits, Slachtofferhulp Nederland: Het is inderdaad erg ingrijpend voor de slachtoffers, omdat Pig Butchering heftige gevolgen kan hebben op meerdere vlakken. Er wordt eerst heel erg geïnvesteerd in het winnen van het vertrouwen, het opbouwen van een band met het slachtoffer. Dat gebeurt vaak  via een datingsite. Er wordt vaak geïnvesteerd in een liefdesband, maar het kan ook een andere vorm van vertrouwensband zijn. 

De criminelen nemen hun tijd om de band rustig op te bouwen. Pas daarna komen ze met voorstellen om geld te investeren, vaak op subtiele wijze. En zo wordt dat slachtoffer langzaam maar zeker overtuigd om steeds meer geld in te leggen. In het begin krijgt het slachtoffer ook wat resultaten te zien, waardoor het vertrouwen versterkt wordt. Zo van oké... dit is inderdaad een legitieme website, en ik krijg ook echt daadwerkelijk geld uitbetaald. 

De criminelen nemen hun tijd om de band rustig op te bouwen

Maar op een gegeven moment gaan de oplichters er met al het geld vandoor, en dan kan het slachtoffer fluiten naar zijn of haar investeringen.

Waarom is er vaak een drempel voor slachtoffers om hierover te praten?

Het nare van Pig Butchering is dat het - nadat het kwaad geschied is - bij slachtoffers vaak een dubbel gevoel van schaamte oproept. Zij hebben zelf het gevoel dat zij schuld hebben aan wat hen is overkomen. Enerzijds voelen ze dus schaamte over het feit dat zij vertrouwen hebben gesteld in de verkeerde persoon, en zeker als je het hebt over een liefdesrelatie. Dan kan dat ook best wel ver gaan, als zij echt het idee hadden een relatie met iemand te hebben die niet blijkt te bestaan. Dan kan dat ook zelfs nog wel een rouwproces veroorzaken, omdat iemand dan echt afscheid moet nemen van die relatie die hij of zij dacht te hebben. 

En anderzijds gaat het uiteraard over het enorme geldbedrag. Want vaak is het ook echt wel een hoog bedrag waarvoor mensen opgelicht worden, en wat ze dan verliezen. Daardoor kunnen ze natuurlijk verder in de financiele problemen raken. Maar er zijn ook mensen die wellicht in problemen komen met familieleden. Bijvoorbeeld een vader die het moeilijk vindt om aan zijn zoon toe te geven dat een deel van de erfenis weg is. Het kan dus ook spanningen opleveren binnen de familie, of onder vrienden.

Getty Images

Mensen denken dan ‘Ik ben erin getrapt’ terwijl dat ten onrechte is, want eigenlijk valt hen niets te verwijten, nietwaar?

Precies. Men denkt, ik had het van tevoren kan kunnen weten, of iets had kunnen doen om het te voorkomen. En dat is natuurlijk niet zo. Criminelen gebruiken echt geavanceerde ‘social engineering’ technieken  om hun slachtoffers in te palmen, mensen worden keihard voorgelogen. Er wordt echt misbruik gemaakt van die hele menselijke emoties van liefde, van vertrouwen, maar ook van nieuwsgierigheid. 

De schuld ligt op geen enkele wijze bij het slachtoffer, enkel bij de dader. En het lastige is ook dat bij deze vorm van oplichting - maar ook eigenlijk alle vormen van oplichting en fraude - het ook heel veel voorkomt dat er vanuit de omgeving, vanuit familie of vrienden, niet op de juiste manier wordt gereageerd op het moment dat de slachtoffer wél naar buiten komt met dat verhaal. En dat begint al bij zo'n opmerking als: ‘Ja hoe kon je daar nou intrappen!’

De schuld ligt op geen enkele wijze bij het slachtoffer, enkel bij de dader.

Mede door AI is het tegenwoordig steeds moeilijker om nep van echt te onderscheiden. Welke signalen kunnen slachtoffers helpen om te herkennen dat ze te maken hebben met een oplichter?

Let goed op de inhoud van het profiel, het ziet er vaak nét iets te gepolijst uit. Te mooi om waar te zijn, met weinig daadwerkelijke foto’s. Want het zijn vaak foto's van iemand anders. De bij elkaar verzonnen persoon woont vaak ver weg, misschien zelfs in het buitenland. Er worden ook veel smoesjes gebruikt om te voorkomen dat er een ontmoeting in het echt gaat plaatsvinden. 

Slachtoffers worden vaak overladen met liefde, met complimentjes en zelfs met cadeautjes. Enkel om ervoor te zorgen dat het slachtoffer zo snel mogelijk een emotionele band krijgt met de oplichter. Als je date veel te toeschietelijk is en zelf geen kritische vragen stelt, is zijn of haar bewonering en aandacht waarschijnlijk te mooi om waar te zijn. Mogelijk word je naar de mond gepraat, en heeft je ‘’internetliefde’’ hele andere, meer sinistere bedoelingen.

Wat zou u zeggen tegen iemand die zich schaamt om zijn of haar verhaal te delen?

De Fraudehelpdesk heeft een stijging geregistreerd van slachtofferschap van deze vorm. Wij denken dat dit echt maar het topje van de ijsberg is. Mede door die gevoelens van schaamte en schuld durven mensen en niet snel naar buiten te treden met hun verhaal. Dus wat ik in de eerste plaats zou willen zeggen is: je bent echt niet de enige.

Op het moment dat je met die nare gevoelens zelf blijft rondlopen, loop je het risico dat die gevoelens kunnen doorslaan in ontwijkend gedrag, in depressieve gedachtes. Uit onderzoek blijkt dat mensen die zoiets heftig meemaken helaas ook sneller gaan denken aan het nemen van hun eigen leven. Praten lucht altijd op, dus ik raad iedereen aan om erover in gesprek te gaan.

Getty Images

Wat kunnen we als samenleving doen om bewustzijn te creëren en slachtoffers van Pig Butchering te helpen?

Het is belangrijk dat mensen begrijpen dat het niet blijft bij financiele schade: ook de emotionele schade kan groot zijn.
Het is goed dat we hulp bieden aan deze slachtoffers, maar ook dat we het doen van aangiftes stimuleren. Want met iedere aangifte die wordt gedaan, is er weer een stukje van de kennis puzzel die de politie moet leggen om ervoor te zorgen dat we beter begrijpen hoe deze criminelen te werk gaan, en hoe we ze te pakken kunnen krijgen. 

Praten lucht altijd op, dus ik raad iedereen aan om erover in gesprek te gaan.

Ook is het echt belangrijk dat meer mensen begrijpen wat victim blaming inhoudt, wat je daarmee kunt aanrichten, en dat het slachtoffer niets te verwijten valt. 

Wat voor ondersteuning biedt Slachtofferhulp Nederland aan mensen die slachtoffer zijn geworden van deze praktijken?

We organiseren bijeenkomsten voor lotgenoten, waar mensen vrijuit kunnen praten over hun ervaringen. Omdat we wel in ieder geval hopen dat na deze campagne meer slachtoffers zich zullen melden. En wij hen ook in de gelegenheid willen stellen om met mensen in contact te komen die hetzelfde of iets vergelijkbaars hebben meegemaakt.

Contact met lotgenoten

Slachtofferhulp Nederland ziet een toename van online dating- en beleggingsfraude en organiseert daarom extra lotgenotenbijeenkomsten. Want na zo’n ingrijpende gebeurtenis kan het prettig zijn om steun te vinden bij mensen die hetzelfde hebben meegemaakt. Hoe voelen anderen zich? Waar lopen zij tegenaan? Door contact met lotgenoten kunnen slachtoffers ervaringen delen en vragen stellen aan anderen én aan deskundigen van Slachtofferhulp Nederland. 

• Online bijeenkomst voor slachtoffers van online beleggingsfraude | maandag 20 januari, 13:30-15:30 uur

Aanmelden kan hier: Contact met lotgenoten - Slachtofferhulp Nederland >>